تیرنگ، حجت الاسلام و المسلمین حاج محمد حسین گلکار استاد و محقق حوزه و دانشگاه و معاونت پژوهش مرکز تخصصی حوزوی تمدن اسلامی
برای دستیابی به نگاه مطلوب و سیستمی به هر موضوعی نیاز به این است که جعبه سیاه سیستم را با شفاف سازی و دقیق‌سازی مراحل پردازش به جعبه سفید تبدیل کنیم که برای این منظور موارد زیر در هر سیستم باید لحاظ گردد.
اگر بخواهیم هر موضوعی را با نگاه سیستمی ببینیم باید آن موضوع در شش محور مورد ارزیابی و دقت قرار بدهیم.
هدف: برای رسیدن به خروجی مطلوب در هر سیستمی نیاز به ایجاد تصوری مطلوب، صحیح، اولیه و مفهومی نسبت به موضوع مورد نظر داریم، برای اینکه دانسته شود به دنبال چیستیم، به کجا میرویم لذا قبل از شروع فعالیت سیستم ناچار از شناخت هدف در سیستم هستیم.
نقطه شروع: بعد از شناخت هدف اولین مرحله ای که عناصر ورودی با پردازشگرها درگیر می‌شوند نقطه شروع فعال‌سازی سیستم است که مقدمه‌ساز برای حرکت به سمت هدف و زمینه‌ساز برای حرکت به سمت هدف است.
نقطه مرکزی: مرحله و نقطه‌ای که برای دست یابی به موضوع مورد نظر محوریت دارد به نحوی که حذف شدن آن و نادیده گرفتنش، رسیدن به هدف را مختل می‌کند. (به زبان دیگر محور اصلی سیستم ) در هر سیستم برای دستیابی به هدف باید نقطه مرکزی سیستم را شناخت و تمرکز بر روی نقطه مرکزی کرد تا بازده سیستم مطلوب باشد.
برنامه حرکت: ارائه برنامه‌ای به منظور دست یابی به نقطه مرکزی سیستم مورد نظر و چگونگی ارتباط با موضوع مورد نظر بر اساس حرکتی صحیح، واقعیت مدار، کوتاه و کم هزینه را برنامه حرکت سیستم می‌گویند.
نقاط بحران: در هر سیستم آفت‌ها و بحرانهایی وجود دارد که اگر آسیب شناسی نشده باشد و نقاط بحران احتمالی پیش بینی نشده باشد ممکن است در مسیر حرکت سیستم آفتی پیش بینی نشده کل سیستم را از حرکت بیندازد یا حداقل بازده سیستم را مختل کند. لذا در مسیر حرکت به سمت هدف و موضوع مورد نظر نیاز به شناخت نقاط بحران حیاتی است.
مقصد: آنچه از تغییر و تبدیل از سیستم (به شکل کالایا خدمات )خارج می شود. خروجی هر سیستم مرحله‌ای که بیانگر روش بهره برداری عملی از موضوع مورد نظر برای استفاده در زندگی است. مرحله‌ای که به بیان اجرای عملی و روش اجرائی موضوع می‌پردازد.
در جهان‌بيني سيستمي قیام امام حسین علیه السلام ، ابی عبدالله سعي بر اين دارد كه از قالب‌هاي موضعي و جزيي‌نگر رهايي يافته و به وحدتي در بارة ريشة پديده‌ها و قوانين جهان در مسیر تمدنسازی دینی راه يابد.
حال با این نگاه به تحلیل اسناد فرمایشات امام حسین علیه السلام میپردازیم و در قدم اوا اسناد مرتبط بااهداف قیام تمدنساز عاشورا را از لسان خود امام حسین علیه السلام ارائه خواهیم کرد.
سند اول در تبیین هدف قیام امام حسین علیه السلام
وصيّت حضرت به محمّد بن حنفيّه
و در وقتي كه آن حضرت مي‌خواستند از مدينه منوّره به مكّه مكرّمه حركت كنند، وصيّت‌نامه‌اي نوشته و آن را به خاتم خود ممهور• نمودند؛ و سپس آن را پيچيده و به برادر خود محمّدبن حنفيّه تسليم نمودند. و پس از آن با او وداع نموده و در جوف• شب سوّم شعبان سنه شصت هجري با جميع اهل بيت خود به سمت مكّه رهسپارشدند. و آن وصيّت چنين‌است:
بِسْمِ اللَهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. هَذَا مَا أَوْصَي بِهِ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي‌طَالِبٍ إلَي أَخِيهِ مُحَمَّدٍ الْمَعْرُوفِ بِابْنِ الْحَنَفِيَّه:
إنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ يَشْهَدُ أَنْ لَا إلَهَ إلَّا اللَهُ، وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ. وَأَنَّ مُحَمَّدًا صَلَّي اللَهُ عَلَيْهِ وَءَالِهِ عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، جَآءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِ الْحَقِّ. وَأَنَّ الْجَنَّه وَالنَّارَ حَقٌّ. وَأَنَّ السَّاعَه ءَاتِيَه لَا رَيْبَ فِيهَا. وَأَنَّ اللَهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ.
إنِّي لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَلَابَطِرًا وَلَامُفْسِدًا وَلَاظَالِمًا وَإنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الإصْلَاحِ فِي أُمَّه جَدِّي مُحَمَّدٍ صَلَّي اللَهُ عَلَيْهِ وَءَالِهِ؛ أُرِيدُ أَنْ ءَامُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَأَنْهَي عَنِ الْمُنْكَرِ، وَأَسِيرَ بِسِيرَه جَدِّي وَسِيرَه أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه‌السلام.
فَمَنْ قَبِلَنِي بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَهُ أَوْلَي بِالْحَقِّ، وَمَنْ رَدَّ عَلَيَّ هَذَا أَصْبِرُ حَتَّي يَقْضِيَ اللَهُ بَيْنِي وَبَيْنَ الْقَوْمِ بِالْحَقِّ؛ وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ.
وَ هَذِهِ وَصِيَّتِي إلَيْكَ يَا أَخِي؛ وَمَا تَوْفِيقِي إلَّا بِاللَهِ، عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإلَيْهِ أُنِيبُ. وَالسَّلَامُ عَلَيْكَ وَعَلَي مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَي. وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّه إلَّا بِاللَهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ
بسم الله الرّحمن الرّحيم. اينست آن وصيّتي كه حسين‌بن‌عليّ بن أبي‌طالب به برادرش: محمّد”بن حنفیه” كه معروف به “محمد”ابن حنفيّه است مي‌نمايد:
حقّاً حسين بن عليّ گواهي مي‌دهد كه هيچ معبودي جز خداوند نيست؛ اوست يگانه كه انباز و شريك ندارد. و بدرستيكه محمّد صلّي الله عليه وآله، بنده او و فرستاده اوست كه به حقّ از جانب حقّ آمده است.
و اينكه بهشت و جهنّم حقّ است، و ساعت قيامت فرا مي‌رسد و در آن شكّي نيست. و اينكه خداوند تمام كساني را كه در قبرها هستند برمي‌انگيزاند.
من خروج نكردم از براي تفريح و تفرّج•؛ و نه از براي استكبار و بلندمنشي، و نه از براي فساد و خرابي، و نه از براي ظلم و ستم و بيدادگري! بلكه خروج من براي اصلاح امّت جدّم محمّد صلّي الله عليه وآله مي‌باشد.
من مي‌خواهم امر به معروف نمايم، و نهي از منكر كنم؛ و به سيره و سنّت جدّم، و آئين و روش پدرم عليّ بن أبي طالب عليه السّلام رفتار كنم.
پس هر كه مرا بپذيرد و به قبولِ حقّ قبول كند، پس خداوند سزاوارتر است به حقّ.
و هر كه مرا در اين امر ردّ كند و قبول ننمايد، پس من صبر و شكيبائي پيشه مي‌گيرم، تا آنكه خداوند ميان من و ميان اين جماعت، حكم به حقّ فرمايد؛ و اوست كه از ميان حكم كنندگان مورد اختيار است.
و اين وصيّت من است به تو اي برادر! و تأييد و توفيق من نيست مگر از جانب خدا؛ بر او توكّل كردم، و به سوي او بازگشت مي‌نمايم. و سلام بر تو و بر هر كه از هدايت پيروي نمايد.
و هيچ جنبش و حركتي نيست، و هيچ قوّه و قدرتي نيست؛ مگر به خداوند بلند مرتبه و بزرگ.»
تحلیل
در این روایت امام حسین علیه السلام بعد از این که فرمودند من برای تفریح و تفرج خروج نکردم و برای استکبار و بلند منشی هم خروج نکردم و برای فساد و خرابی خروج نکردم و برای ظلم و ستم خروج نکرده‌ام می فرمایند:
من برای اصلاح امت جدم رسول خدا قیام کردم
مسئله ای که اینجا مطرح می‌شود این است اصلاح یک امت چگونه انجام می پذیرد؟
و امام حسین علیه السلام چگونه میخواست امت و جامعه را اصلاح کند؟
در پاسخ به این مسئله همان طور که از از روایات دیگر سیدالشهدا علیه السلام و بیانات ایشان به دست می آید اصلاح جامعه صورت نمی گیرد مگر اینکه ساختارها و نظام های حاکم بر جامعه اصلاح گردد اولین نظام و ساختار جامعه ساختار حاکمیت در جامعه است و اصلاح سیستم ها و ساختارها در هر جامعه‌ای در غالب تمدن حاکم بر آن جامعه شکل می گیرد.
لذا امام حسین علیه السلام در صدد تحقق تمدن دینی در جامعه جدشان رسول الله بودند و هدفی که ابی عبدالله علیه السلام در این روایت بیان می فرمایند تمدن سازی دینی و حاکمیت توحید در جامعه در سایه تحقق تمدن دینی در جامعه است لذا در این روایت امام حسین علیه السلام اولین و مهمترین هدف از قیام خود را تمدن سازی دینی در جامعه بیان نموده اند که البته به طبع آن سیستم ها و ساختارهای جامعه، سیستم های دینی و توحیدی خواهد شد که در روایات دیگر هم به این مفاهیم اشاره شده است و انشاالله در ادامه مباحث ذکر خواهد گردید.
