تیرنگ، رقیه سعیدی‌نژاد
اکنون که کشور عزیز مان ایران در یک جنگ نا متعارف از سوی کشور متخاصم و ظالم اسرائیل مورد سو قصد و حمله قرار گرفته است به گونه ای که حتی شهروندان عادی و کودکان هم در آرامش نیستند در دل این جنگ و آشوب و تنش وظیفه ما به عنوان پدر و مادر یا بزرگتر در تامین امنیت روانی کودکانمان چیست و چه راه کارهایی را باید تدبیر کنیم
در این خصوص با خانم مهدیس رشیدی روانشناس و آموزگار کودکان گفتگوی ویژه ای داشتیم که در ذیل می خوانید
تیرنگ: خانم رشیدی درزمان جنگ، بحران‌های اجتماعی و ناامنی‌های اقتصادی به بخشی از اخبار روزمره تبدیل شده‌اند، امنیت روانی کودکان ما بیش از هر زمان دیگری در معرض خطر است. کودکان برخلاف بزرگ‌ترها ابزار تحلیل منطقی و درک همه‌جانبه از اخبار و شرایط را ندارند. آنها بیشتر با احساسات واکنش نشان می‌دهند و برای حفظ ثبات روانی، نیازمند فضایی امن، پر از آرامش، محبت و پیش‌بینی‌پذیری هستند تعریف شما از امنیت روانی کودکان چیست؟
خانم رشیدی: تعریف امنیت روانی کودک در واقع تعاریف مختلفی در زمان های متفاوت دارد
امنیت روانی به معنی احساس آرامش، پیش‌بینی‌پذیری، حمایت و اعتماد کودک به محیط پیرامون است. کودکی که احساس کند اطرافیانش حامی او هستند و اتفاقات ترسناک تحت کنترل است، بهتر می‌تواند رشد روانی، عاطفی و تحصیلی سالمی را تجربه کند.
تیرنگ: تأثیرات بحران‌های جنگی بر روان کودک را چگونه ارزیابی می کنید؟
مهدیس رشیدی: در شرایط بحرانی مانند جنگ یا بی‌ثباتی‌های شدید، کودکان ممکن است دچار تغییراتی در رفتار و روان شوند که شامل موارد زیر است:
اضطراب و ترس دائمی
وابستگی افراطی به والدین
بی‌خوابی، کابوس یا شب‌ادراری
پرخاشگری یا کناره‌گیری از جمع
افت تحصیلی و عدم تمرکز
ترس از مرگ، آینده یا ترک شدن
در کودکان ، این تأثیرات می‌تواند به افسردگی، خشم، یا حتی گرایش به رفتارهای پرخطر تبدیل شود.
تیرنگ: از نظر شما این رفتارها قابل کنترل هستند یا خیر؟
خانم رشیدی کارشناس روانشناسی:
کنترل این شرایط به چند عامل بستگی دارد،
۱.والدین آینه‌ی آرامش کودک‌اند
نخستین و مهم‌ترین اصل برای ایجاد امنیت روانی در کودک، حفظ آرامش خودِ والدین است. کودک مانند راداری قوی حالات روانی والدین را دریافت و منعکس می‌کند. اگر والدین مضطرب، پریشان یا پرخاشگر باشند، این احساسات خیلی سریع به کودک منتقل می‌شود.
بنابراین گفت‌وگو درباره اخبار تنش‌آمیز را در حضور کودک محدود کنید.
راهکار مناسب این است که تلاش کنید در برخورد با کودک، صدای نرم، چهره‌ی آرام و رفتار قابل‌پیش‌بینی داشته باشید.
در صورت احساس فشار روانی، از روانشناس یا همراه بزرگسال دیگری کمک بگیرید.
۲.پاسخ‌گویی به سؤالات کودک با صداقت و آرامش
کودکانی که سوال می‌پرسند، به دنبال امنیت هستند نه لزوماً اطلاعات. پاسخ به سؤالات درباره جنگ، مرگ یا ناامنی باید صادقانه، متناسب با سن کودک و در عین حال آرام‌بخش باشد.
مثلاً می‌توانید بگویید: “بله، بعضی جاها آدم‌ها با هم دعوا دارند. ولی ما اینجا در امنیت هستیم. بزرگ‌ترها هم دارن سعی می‌کنن اوضاع بهتر بشه.”
از بیان جزئیات خشن یا ترسناک خودداری کنید. همدلی و گوش‌دادن فعال به کودک مهم‌تر از ارائه تحلیل منطقی است.
۳.حفظ روتین و ساختار روزمره در خانه
والدین در شرایط بحرانی، روتین‌های روزانه می‌توانند ستون‌های ثبات روانی برای کودک باشند. زمان مشخص برای بیدار شدن، خوردن غذا، بازی، خوابیدن و حتی فعالیت‌های آموزشی خانگی باعث می‌شود کودک احساس کنترل و پیش‌بینی‌پذیری بیشتری داشته باشد.
تیرنگ: لطفا بفرمایید زمان جنگ چه نکاتی کلیدی و حساس هستند که والدین باید رعایت کنند
خانم رشیدی: برخی نکات ساده اما کلیدی در زمان جنگ برای حفظ امنیت روانی کودکان باید در نظر گرفته شود به شرح زیر است
*در حال حاضر با شرایط جنگی کلیه مدارس و واحد های آموزشی تعطیل می باشد حتی در صورت تعطیلی مدرسه، برنامه‌ی آموزشی خانگی داشته باشید و فضای آموزشی را برای فرزندانتان فراهم آورید
*سعی کنید وعده‌های غذایی را به صورت خانوادگی و با فضای صمیمی برگزار کنید و فضای خانه را امن و آرام نشان دهید
*هر روز زمانی را به بازی آزاد یا فعالیت خلاقانه اختصاص دهید.
تیرنگ : حمایت عاطفی بی‌قید و شرط چه تاثیری بر امنیت روانی کودک دارد؟
کارشناس روانشناسی: در شرایط استرس‌زا و جنگی، کودک ممکن است رفتارهایی نشان دهد که قبلاً نداشته: شب‌ادراری، ترس‌های غیرمنطقی، چسبندگی به والدین یا پرخاشگری. والدین نباید این رفتارها را با تنبیه یا توبیخ پاسخ دهند.
بلکه کودک را در آغوش بگیرید و با جملاتی مثل «می‌فهمم که ترسیدی» یا «من کنارت هستم» به او اطمینان دهید.
اجازه دهید احساسات خود را بیان کند حتی اگر گریه، ترس یا خشم باشد.
برای رفتارهای نگران‌کننده، به جای تنبیه، گفت‌وگوی آرام و راهکار مشترک پیشنهاد دهید.
تیرنگ: آیا باید کودک را در معرض اخبار قرار داد؟
خانم رشیدی: قرارگیری کودک در معرض اخبار و تصاویر تنش‌زا بسیار به امنیت روانی کودک آسیب می زند و این اخبار باید محدود شوند
رسانه‌ها می‌توانند حتی برای بزرگ‌ترها هم اضطراب‌آور باشند، چه برسد به کودک. دیدن صحنه‌های خشونت‌آمیز یا شنیدن اخبار بد می‌تواند باعث اضطراب شدید و حتی اختلالات خواب در کودکان شود که ممکن است سالهای بعد کودک را در شرایط سخت نگه دارد
تیرنگ: پیشنهاد شما این مسئله چیست؟
خانم رشیدی:پیشنهادهای ساده اما تاثیر گذار بنده این است که -تلویزیون و رادیو را در حضور کودک روشن نگذارید
-موبایل خود را در زمان تعامل با کودک کنار بگذارید.
-اگر کودک چیزی دید یا شنید، بلافاصله با او صحبت کرده و احساسش را جویا شوید.
تیرنگ: آیا فراهم کردن فضا برای تخلیه‌ی هیجانات از طریق بازی و هنر می تواند به تامین امنیت روانی کودک کمک کند؟
خانم رشیدی:کودکان احساسات خود را با کلمات بیان نمی‌کنند؛ بلکه آنها را بازی می‌کنند، نقاشی می‌کشند یا در قصه‌ها و نمایش‌ها بازتاب می‌دهند. فعالیت‌هایی مثل نقاشی، خمیر بازی، قصه‌گویی، بازی‌های نمایشی و حتی ساختن با لگو می‌تواند به تخلیه‌ی فشار روانی کودک کمک کند.
والدین می‌توانند با کودک نقاشی بکشند و از او درباره نقاشی‌اش سؤال کنند.
نمایش یا داستان‌هایی با موضوع امید و دوستی بسازند.
بازی‌هایی ترتیب دهند که پایان خوش، قهرمان شدن یا نجات دیگران در آن وجود داشته باشد.
تیرنگ : آیا الگوسازی برای تاب‌آوری می تواند موثر باشد؟
خانم رشیدی: کودک با مشاهده رفتار والدین در بحران، الگو می‌گیرد. اگر ببیند که والدینش در عین نگرانی، همچنان صبور، مهربان و مسئول هستند، این الگو در ذهن کودک نهادینه می‌شود. گفت‌وگو درباره احساسات، همدلی با دیگران، کمک به نیازمندان، دعا کردن یا نوشتن نامه برای کودکان دیگر، همه می‌توانند فرصت‌هایی برای ساختن تاب‌آوری در کودک باشند.
تیرنگ: چه زمانی باید از متخصص کمک گرفت؟
خانم رشیدی:اگر علائم زیر بیش از دو هفته ادامه پیدا کرد، بهتر است با روانشناس کودک مشورت شود:
اضطراب شدید یا حملات ترس
اختلال خواب یا شب‌ادراری مداوم
تغییر شدید در رفتار (پرخاشگری یا گوشه‌گیری)
کاهش تمرکز و افت تحصیلی شدید
افکار مداوم درباره مرگ یا جدایی
تیرنگ: ضمن تشکر از شما خانم مهدیس رشیدی کارشناس محترم روزنامه تیرنگ هدف از این گفتگوی ویژه حمایت از والدین برای تامین امنیت روانی کودکانی است که آینده سازان کشور هستند در پایان اگر سخنی دارید بفرمایید:
خانم رشیدی:در شرایط بحرانی، والدین نقشی بسیار کلیدی در حفظ سلامت روانی کودک دارند. با آرامش، محبت بی‌قید و شرط، گفت‌وگوی صادقانه، محدود کردن اخبار ترسناک، و ایجاد فضاهای بازی و خلاقیت، می‌توانیم فرزندان‌مان را از آسیب‌های روانی محافظت کنیم.
دنیای بیرون شاید ناامن باشد، اما اگر خانه و قلب والدین، پناهگاهی امن باشد، کودک بهتر می‌تواند تاب بیاورد و رشد کند. در دل تاریکی، حضور و محبت والدین می‌تواند روشن‌ترین چراغ باشد.
