دکتر روزبه مفیدیان
نخبه ملی، مشاور و مدرس دانشگاه
(بخش اول)
همه ساله از سوی مقام معظم رهبری عنوانی مرتبط با نیازها و موجبات زمانی به عنوان شعار سال انتخاب میشود. سال ۱۴۰۳ با ادامه نامگذاریها و در راستای مباحث تولیدی و اهمیت بخش صنعت و اقتصاد در سایه احتیاجات بین المللی و نیز دکترین سیاسی کشور به عنوان سال مشارکت در تولید با مشارکت مردم از سوی معظم له نام نهاده شد.
این موضوع از چند جهت قابل بررسی و بحث است و ذکر این نکته که مبحث تولید چقدر در گفتمان و کلام رهبری اثرگذار و مهم است نیز خود در جای دیگری مورد تقریر قرار میگیرد.
تولید اما در نظام اقتصادی دپارتمانهای مختلفی را شامل میشود از واحدهای صنعتی گرفته تا مباحث دانش بنیان، داروسازی، پزشکی، استخراج دادههای نرم افزاری و … که تمام این شاخهها دارای المانهای تولید از منظر محصول و داده نگاری هستند. اما چرا تولید با مشارکت مردم تا این حد در ادبیات کنونی ارزشمند و مثمر ثمر است را باید در موقعیت دیگری جستجو کرد.
اجرای طرحهای صنعتی و دانش بنیان جزو وظایف اصلی دولت بوده و در نظام کنونی اقتصادی ایران یکی از دستههای به فراموشی رفته بنگاههای اقتصادی است اما اینکه نقش مردم را در بازنشانی این سیاست فراخ و گسترده ببینیم خود گویای درجه تاثیر آن است.
مردم از این جهت میتوانند در بخشهای تولیدی مشارکت نمایند که از تولید کنندگان (داخلی) حمایت کنند و با انتخاب کالای ایرانی دست فروشندگان را برای چینش محصولات تولیدی باز بگذارند تا بالتبع ایشان با خرید از شرکتهای تولیدی بتوانند جانمایی خوبی برای محصول داخلی ایجاد کنند.
در بخشهای صنایع غذایی این موضوعیت بیشتر نمود دارد و هم اکنون سهم کالاهای ایرانی بیش از ۸۰٪ نیاز بازار را تامین میکند اما این مقدار چقدر از حجم تولید ناخالص داخلی (جی دی پی) کشور را پر میکند. مسلما مقدار کوچکی است و بخش اعظم تولید مدنظر در دکترین اقتصادی بازارهای صنایع مادر و مادرتخصصی هستند، جایی که صنعت فولاد و سیمان و نفت یا محصولات پتروشیمی مدنظر هستند و بخش اعظم نیاز تولید ناخالص ملی و ارز آوری را بر عهده دارند. در شرکت فولاد و نیاز مبرم کشور به بخشهای آلیاژی نظیر مس و آلومینیوم نقش مستقیم مردم نه تنها کمتر نمیشود بلکه نمود بیشتری پیدا میکند.
صنعت فولاد (استیل) یکی از صنایع بزرگ کشور در بخش اقتصادی و به مثابه کمربند اقتصاد و تکمیل کننده زنجیره ساختاری و عمرانی کشور به شمار میرود. صنعت فولاد به طور مستقیم با تولید خودرو، تولید لوازم خانگی، ساخت و سازهای کلان ملی و نیز انبوه سازی مسکن و نیز واحدهای تجاری و برج سازی ارتباط مستقیم دارد و نگاه ویژه دولت به این صنعت می تواند انقلاب اساسی در مباحث کلان اقتصادی به وجود بیاورد و حمایت از تولید ورق رنگی بخش اعظمی از نیاز کشور را پوشش داده و جبران تولید ناخالص در بخشهای نفت و پتروشیمی که مستقیما زیر سایه تحریمها کور شده یا به کورسوی امید رسیدهاند را پوشش میدهد.
نفت و پتروشیمی ما با وجود زیرساختهای مناسب به جهت عدم تجهیز لوجستیک و نبود دانش روز در زمینه حفاری و استخراج و نیز از سوی دیگر وجود تحریمهای بینالمللی و نبود بازارهای جهانی برای فروش محصولات پتروشیمی و نیز مشکلات تحریمی برای فروش در اوپک یکی از چالشهای اساسی در پاگرفتن اقتصاد هلندی و بیمار کشور است.
لیکن حفظ اولویتهای نظام در مباحث تولید و نیز ساده نه انگاری نقش مردم در رشد تولید و استفاده از ظرفیتهای بالقوه درونی و همچنین استقرار سیاستهای حامی تولید نظیر یارانههای انرژی و برنامهریزی و وضع قوانین به نفع تولید کنندگان میتواند پیش در آمدی بر مشارکت در تولید و تداوم روند مثبت تولید محصول داخلی و نقش آفرینی صحیح و بهنگام سرمایه گذاران اعم از داخلی و خارجی در راستای تولیدات کلان ملی باشد.