تیرنگ:
مازندران، یکی از قطب‌های مهم کشاورزی ایران، این روزها اگر دقت کافی را نداشته باشد با چالشی جدی در حوزه محصولات باغی و کشاورزی خود مواجه می‌شود؛ آفتی به نام مگس مدیترانه‌ای. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر تدابیر فوری و جدی اندیشیده نشود، ممکن است خسارات گسترده‌ای به باغات مرکبات، میوه‌های گرمسیری و سایر محصولات وارد شود.
✓مگس مدیترانه‌ای چیست و چرا خطرناک است؟
مگس مدیترانه‌ای (Ceratitis capitata) یکی از آفات سرسخت و مهاجم در کشاورزی جهان است که قادر است بیش از ۲۰۰ نوع میوه و سبزیجات را آلوده کند. این حشره کوچک با تخم‌گذاری در داخل میوه‌ها، باعث فساد و کاهش کیفیت محصولات می‌شود. لاروهای مگس که از تخم‌ها بیرون می‌آیند، با تغذیه از بافت داخلی میوه، خسارت اقتصادی قابل توجهی ایجاد می‌کنند و به سرعت باعث از بین رفتن محصول می‌شوند.
این آفت به دلیل توانایی بالای پراکندگی، چرخه تولید مثل سریع و مقاوم بودن نسبت به برخی سموم، جزو سخت‌ترین آفات برای کنترل شناخته می‌شود. حضور این حشره در مازندران، به دلیل شرایط اقلیمی مساعد و وجود محصولات باغی فراوان، فرصتی طلایی برای رشد و تکثیر آن فراهم می‌آورد.
✓خسارات اقتصادی و زیست‌محیطی
از سوی دیگر، استفاده مکرر و غیر اصولی از سموم کشاورزی برای مقابله با این آفت، نگرانی‌های زیست‌محیطی و سلامت جامعه را به دنبال خواهد داشت. کارشناسان محیط زیست نسبت به خطرات استفاده بی‌رویه از سموم هشدار داده و خواستار به‌کارگیری روش‌های کنترل بیولوژیک و مدیریتی شده‌اند.
✓اقدامات جهاد کشاورزی و راهکارهای مقابله
در مواجهه با این بحران، جهاد کشاورزی مازندران اقدام به تدوین و اجرای برنامه‌ای جامع برای کنترل و مدیریت مگس مدیترانه‌ای کرده است. این برنامه شامل آموزش کشاورزان، استفاده از دشمنان طبیعی آفت، و پایش مستمر مناطق آلوده است.
همچنین تیم‌های کارشناسی به صورت میدانی در باغات حضور یافته و با همکاری کشاورزان، سم‌پاشی هدفمند و هماهنگ انجام می‌دهند تا از گسترش بیشتر آفت جلوگیری شود. برگزاری کارگاه‌های آموزشی و جلسات توجیهی برای آگاه‌سازی کشاورزان در مورد نحوه شناسایی آفت و اقدامات لازم نیز جزو اولویت‌هاست.
✓ردیابی مگس مدیترانه در ۲۰۰ هکتار از باغات سوادکوه شمالی
مدیر جهاد کشاورزی سوادکوه از ردیابی مگس میوه مدیترانه در بیش از ۲۰۰ هکتار از باغات شهرستان خبر داد.
علی نوری نژاد از ردیابی آفت مگس میوه مدیترانه‌ای در ۲۲۰ هکتار از اراضی باغی این شهرستان خبر داد و افزود: چهار ایستگاه پیش‌آگاهی در باغ‌های روستاهای ایوک، بورخیل، آهنگرکلا و هتکه‌لو به منظور پایش و مقابله با آفت مگس میوه مدیترانه‌ای در حال فعالیت هستند.
وی افزود: از ابتدای سال جاری تاکنون، ۹ عدد مگس میوه مدیترانه‌ای در تله‌های این ایستگاه‌ها شکار شده است.
نوری‌نژاد با اشاره به اهمیت ردیابی و مبارزه با این آفت، اظهار داشت: با توجه به خسارت‌زا بودن مگس میوه مدیترانه‌ای، ردیابی و شناسایی به موقع این آفت و انجام اقدامات کنترلی، نقش مهمی در حفظ سلامت محصولات باغی و جلوگیری از خسارت اقتصادی به باغداران دارد.
وی همچنین از باغداران خواست تا با مراجعه به کارشناسان جهاد کشاورزی، اطلاعات لازم در خصوص روش‌های مقابله با این آفت را کسب کرده و اقدامات مناسب را در باغ‌های خود به کار گیرند.
✓ آفت مگس مدیترانه در سه هزار هکتار از باغ‌های بابل ردیابی شد
مدیر جهاد کشاورزی بابل از ردیابی آفت مگس مدیترانه در حدود سه هزار هکتار از باغ‌های این شهرستان باهدف رونق تولید و کیفیت محصولات خبر داد.
سید رحیم شهیدی پور اظهار کرد: ردیابی آفت مگس میوه مدیترانه‌ای در سطح دو هزار و ۹۷۳ هکتار از باغات این شهرستان و شکار ۳۴ عدد از این آفت در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۴ خبر داد.
وی با اشاره به فعال‌سازی ایستگاه‌های پیش‌آگاهی در مراکز ۹ گانه جهاد کشاورزی اظهار داشت: با استفاده از ۲۶ تله فرمونی به همراه کارت زرد و تله‌های جلب‌کننده غذایی (بیولور)، تله سراتراپ و سراتینکس، این تعداد مگس میوه در سه ماهه نخست سال شکار شده است.
این مقام مسئول در ادامه بر اهمیت مدیریت تلفیقی این آفت تاکید کرد و افزود: برداشت سریع میوه‌های رسیده مانند هلو، شلیل، انجیر، گلابی و سیب در قطع زنجیره میزبانی و کاهش جمعیت آفت بسیار مؤثر است. همچنین، رعایت بهداشت کف باغ شامل حذف علف‌های هرز و جمع‌آوری و دفن میوه‌های ریخته شده در عمق ۵۰ سانتیمتری خاک نیز به کاهش آلودگی کمک می‌کند.
وی نصب تله‌های جلب‌کننده فرمونی (تریمدلور و بایولور) به تعداد ۳۰ تا ۵۰ تله و تله‌های جلب‌کننده غذایی (سراتراپ، سراتینکس و سراتل) حداقل به تعداد ۵۰ تا ۸۰ تله در هکتار باغ مرکبات را توصیه کرد و اولویت نصب را بر روی نارنگی پیش‌رس به منظور شکار انبوه دانست
شهیدی‌پور در پایان تاکید کرد: در صورت شکار روزانه بیش از ۳ عدد مگس در هر تله جلب‌کننده نصب شده در باغ، انجام کاوراسپری با سموم توصیه شده مانند مالاتیون یا دیپترکس ضروری است.
✓نقش کشاورزان و جامعه در مقابله با آفت
کارشناسان تأکید می‌کنند که بدون همکاری موثر کشاورزان و مشارکت فعال جامعه محلی، مقابله با مگس مدیترانه‌ای دشوار خواهد بود. به همین دلیل، آگاهی‌بخشی به کشاورزان درباره اهمیت رعایت بهداشت باغات، جمع‌آوری و معدوم‌سازی میوه‌های آلوده و استفاده درست از تله‌ها و سموم از جمله اقدامات کلیدی است.
همچنین تشویق به اجرای کشاورزی پایدار و استفاده از روش‌های زیستی مانند رهاسازی دشمنان طبیعی آفت می‌تواند به کاهش وابستگی به سموم شیمیایی و حفظ سلامت محیط زیست کمک کند.
✓چشم‌انداز و ضرورت همکاری بین‌دستگاهی
برای مقابله موفق با این آفت، همکاری بین دستگاه‌های مختلف از جمله جهاد کشاورزی، محیط زیست، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ضروری است. استفاده از فناوری‌های نوین در شناسایی و کنترل آفات، توسعه روش‌های بیولوژیک و تدوین سیاست‌های حمایتی برای کشاورزان از جمله موارد مهم در این مسیر است.
تجارب جهانی نشان می‌دهد که کنترل موفق مگس مدیترانه‌ای نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، پایش مستمر و حضور فعال کلیه ذی‌نفعان است. استان مازندران با توجه به اهمیت اقتصادی کشاورزی و ظرفیت‌های علمی و پژوهشی می‌تواند الگویی موفق در این زمینه باشد.
✓ سخن پایانی
مگس مدیترانه‌ای به عنوان یک آفت مهاجم، تهدید جدی برای کشاورزی مازندران به شمار می‌رود که اگر به موقع و با برنامه‌ای جامع به آن پرداخته نشود، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری بر جای بگذارد. با توجه به اهمیت کشاورزی در معیشت مردم و اقتصاد استان، توجه ویژه به مدیریت این آفت و حمایت از کشاورزان امری ضروری و حیاتی است.
ادامه آموزش، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تقویت همکاری‌های بین‌دستگاهی می‌تواند مسیر مقابله با این تهدید را هموار سازد و آینده‌ای روشن‌تر برای کشاورزی مازندران رقم بزند.
