تیرنگ:
مازندران طی دست کم بیست سال گذشته، به دلیل حضور و تصدی تدریجی بسیاری از مسوولان، مدیران غیربومی و حتی بومی ناآشنا به مدیریت دچار تحولات گوناگون شده و از توسعه فاصله گرفته بود، موضوعی که استان را در گرداب شعار زدگی و نابسامانی گرفتار کرده است!
ناگفته پیداست هر بستری نیازمند استعدادهای خاص خودش است و هر استعدادی در زمینه توانمندی‌هایش شکوفا می‌شود و اگر اینطور نباشد نتیجه‌اش تلف شدن فرصت‌ها خواهد بود.
اگر بگوییم به همین دلیل مازندران در برهه‌ای از زمان به استانی بی در و پیکر تبدیل گردیده بود بی‌راه نگفته‌ایم! این مسئله نه تنها استان را از بهره مندی نقاط قوت و فرصت‌های ذاتی‌اش جدا انداخته بود؛ بلکه با تهدیدها و نقاط ضعف عدیده تحمیلی نیز روبرو کرده بود که این مسئله در رقابت با دیگر استان‌ها مازندران را با پسرفت و توسعه نامتوازن مواجه کرده بود!
یکی از این تهدیدها و نقاط ضعف عدیده تحمیلی ابر چالشی به نام سد فینسک است که استانی چون مازندران را که تامین بالغ بر ۲۰ محصول کشاورزی و غذایی را بر عهده دارد با بحران آب مواجه خواهد کرد.
چه بخواهیم چه نخواهیم کشور ایران و استان‌های مختلف با پدیده «گرمایش زمین» و «تغییرات اقلیمی» مواجه هستند و از این منظر نیازمند برنامه‌ریزی در مدیریت منابع و رفع چالش هستیم.
آنچه که امروز حائز اهمیت است آن است که برابر آخرین آمار وزارت نیرو، چند سال است که شاهد کاهش نزولات آسمانی، پایین رفتن سطح آب زیرزمینی و خالی شدن ذخایر سدها هستیم آن هم در شرایطی که امنیت غذایی به مازندران گره خورده است، با این وجود همسایگان مازندران برای رفع مشکل خشکسالی و آب خود چشم به دریاچه خزر و منابع آبی استان دوختند و می‌گویند که کاهش توان آبدهی منابع آبی موجود در سمنان، این دیار را درگیر بحران کم‌آبی کرده است و تخصیص اعتبار برای تکمیل ساخت سد فینسک که در داخل محدوده جغرافیایی استان قرار دارد، مطالبه اصلی مردم شهرستان‌های سمنان و مهدیشهر از رییس جمهور و هیات دولت است!
✓ سد فینسک ردیف اعتباری دارد
استاندار سمنان گفت: سد فینسک دارای تمام مجوزهای زیست‌محیطی و ردیف اعتباری است و اجرای این طرح بدون هیچگونه تغییر و با جدیت دنبال خواهد شد.
سیدمحمدرضا هاشمی افزود: بی‌تردید تامین آب به‌عنوان اصلی ترین دغدغه مردم و مسئولان استان سمنان مطرح بوده و این موضوع بارها و بارها در سفرها و دیدارهای مسئولان عالی نظام و مدیران سطح ملی عنوان شده است.
استاندار سمنان با اشاره به اقدامات انجام شده در استان در راستای تامین منابع آبی پایدار، خاطرنشان کرد: یکی از طرح های اجرایی و درحال انجام در استان سمنان که با هدف تامین آب آشامیدنی پایدار برای مردم استان و زائران حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) در حال انجام است، اجرای طرح سد فینسک در حوزه سرزمینی استان سمنان محسوب می‌شود که تمامی مجوزهای لازم این طرح و از جمله مجوز ماده ۲۳ قانون الحاق ۲، چندی پیش از سوی رییس سازمان برنامه و بودجه کشور به وزارت نیرو ابلاغ شد.
✓اعتبارات سالانه تغییر می‌کند
چند روز قبل «علی‌اکبر محرابیان» در جریان سفر به استان سمنان به ماجرای سد فینسک اشاره کرد و گفت: در استان سمنان، شهرستان‌ها شرایط یک‌سانی ندارند.
وی با بیان اینکه امروز طرح‌های انتقال آب به شهرستان‌های گرمسار و آرادان به بهره‌برداری رسید افزود: برای دو شهرستان شاهرود و سمنان هم دو طرح داریم که در شورای اداری درخصوص آن صحبت شد تا ان‌شاءالله با تصویب و پشتیبانی دولت بتوانیم این طرح‌ها را نیز اجرایی و تنش آبی در این دو شهرستان را نیز برطرف کنیم.
وزیر نیرو درباره میزان تأمین بودجه احداث سد فینسک نیز بیان داشت: براساس قانون بودجه، اعتبارات سالانه این طرح تغییر می‌کند و هر ساله یک اعتبار خاصی برای آن درنظر گرفته می‌شود. محرابیان گفت: امیدواریم در سفر امروز نیز بتوانیم هرچه سریع‌تر عملیات اجرایی خط انتقال آب به شهر را آغاز کنیم.
✓ امنیت غذایی کشور در خطر است
پروفسور شبنم دلفان آذری در این باره گفت: واضح بگویم که عدم توجه جدی به این هشدار و انتقال آب و سد فینسک نه تنها مازندران بلکه کل کشور را با بحران جدی «امنیت غذایی» مواجه خواهد کرد، در حقیقت از آنجایی که کشور با شرایط تحریمی سخت و جنگ اقتصادی مواجه بوده و در سال‌های اخیر پررنگ‌تر شده لذا توجه به این واقعیت بسیار مهم است که تحت هیچ شرایطی نباید بر سر «موضوع غذا و امنیت غذایی» دچار چالش شویم.
وی با اظهار اینکه تأمین غذای مردم شوخی نیست و باید بسیار عمیق و جدی انگاشته شود چرا که نمی‌شود از مردم خواست در مورد منابع غذایی کوتاه بیایند و در این راستا مساله منابع آب در استان مازندران نقش بسیار امنیتی و حساس دارد، ادامه داد: از طرفی با توجه به توریستی بودن استان که حداقل یک چهارم جمعیت کشور از مازندران بازدید می‌کنند و همچنین پدیده جدی خشکسالی، کمبود منابع آبی برای کشاورزی بسیار جدی و هشدار دهنده بوده و اثرات آن همین الان آشکار است.
✓مازندران بیابانی بیش نخواهد بود
نویسنده کتاب مدیریت توسعه پایدار محیط زیست ادامه داد: این یک وظیفه است که برای جلوگیری از ادامه فعالیت «سد فینسک» همه جامعه باید خود را مسؤول دانسته و قدمی برای آن بردارند و به طور بسیار جدی پرونده این سد برای همیشه بسته شود، چرا که در غیر این صورت از مازندران «بیابانی» بیش نخواهد ماند.
این محقق بین المللی محیط زیست با عنوان اینکه متأسفانه این واقعیت تلخ را باید بدانیم که مازندران و کشور حداقل چهار سالی را با پدیده جدی خشکسالی مواجه شده‌اند که این حقیقت غیر قابل انکار به عنوان یک خطر جدی به حساب می‌آید، تصریح کرد: خشکسالی، یک پدیده و یا واقعه تغییرات اقلیمی است که خصوصیات آن بستگی به مدت، استمرار، شدت و وسعت منطقه تحت تأثیر و تسلط آن دارد که می‌تواند کوتاه و یا طویل المدت و کشنده باشد.
دلفان آذری یادآور شد: حقیقت این است که سمنان، به عنوان ششمین استانی است که مصرف سرانه آب در آن بسیار بالا است، به طوری که حتی وزیر نیرو هم به این امر اذعان کرده که سرانه مصرف بخش کشاورزی استان سمنان بالاتر از میانگین کشور است و اعلام این واقعیت که چشمه «روزیه» به تنهایی می‌تواند نیاز آب شرب سمنان را تأمین کند و این به قاطعیت بیانگر این واقعه است که انتقال آب بیشتر به سمنان، نه تنها دلیلی برای رفع کمبود آب آن منطقه نیست بلکه به این معنا است که با نابودی منابع آبی و حیاتی مازندران، کمک به مصرف بیشتر آب، حداقل ۱۰ درصد در سمنان می‌شود.
✓دغدغه واقعا کمبود آب نیست
سفیر سبز خاورمیانه تصریح کرد: در اینجا می‌توان متوجه شد که دغدغه واقعاً کمبود آب نیست چرا که خیلی ساده می‌توان با «مدیریت بهینه مصرف آب»، «راهکار تسویه و مصرف مجدد پساب‌های صنعتی، کشاورزی و شرب» و «بهبود الگوی رفتاری مصرف آب در شرب و کشاورزی» بر این مشکل فائق آمد، نکته اینجاست که چرا هنوز هیچ گونه اقدامی برای تعدیل و مدیریت این مصرف انجام نشده در حالی که با روش‌های بالا، دیگر کم آبی در استان سمنان مطرح نخواهد بود چرا که در اصل، کم آبی در سمنان نداریم!
مؤلف کتاب تغییرات اقلیمی در دوران مدرن افزود: ذکر این نکته هم حائز اهمیت است که اگر حتی در مورد تأمین آب صنایع سمنان هم بحثی مطرح باشد، «۵۰ درصد واحدهای اکثر شهرک‌های صنعتی مستقل در غرب و شرق استان در بهترین حالت تعطیل است و اگر هم بالفرض ظرفیت تمام شهرک‌ها فعال شود، باز هم میزان کل آب مصرفی در صنایع استان سمنان حداکثر ۵۰ تا ۵۵ میلیون مترمکعب است و این میزان اصلاً عدد قابل چشمگیری نیست که نیازمند انتقال آب بین حوضه‌ای داشته باشد و باعث نابودی و تخریب کامل مساحت زیادی از محیط زیست، فاجعه خشک کردن رودخانه‌های تالار و تجن و سطح زیست کشت وسیع مزارع کشاورزی، بیکاری، استرس مضاعف، بهم زدن سبد غذایی استان مازندران و به خطر انداختن «امنیت غذایی» و منابع آبی این استان شود.
✓ سمنان رتبه ششم مصرف آب
دلفان آذری با اظهار اینکه سرانه شرب در استان سمنان ،۲۱۸ لیتر در ثانیه که این عدد بسیار بالا است، افزود: در حقیقت سمنان رتبه ششم مصرف آب شرب در کشور را داراست و به راحتی این نیاز آب استان سمنان، با کمی اصلاح الگوی مصرف، مدیریت بهینه و مصرف در بخش‌های شرب خانگی و کشاورزی و مصرف مجدد پساب‌های صنعتی قابل تأمین است.
✓مافیا و غارتگران آب داریم، مدیریت آب نه!
وی ادامه داد: وقتی صحبت وزیر نیرو هم شنیده نمی‌شود این حکایت پررنگ‌تر می‌شود که یک خودسری و یا لجاجتی در پشت این قضیه است که کمر به نابودی و غارت منابع آبی استان مازندران بسته است. از سرگیری مذاکره درباره ساخت سد فینسک، بعد از مخالفت جدی وزارت نیرو، استاندار، نمایندگان مجلس مازندران و برخی فعالان حوزه محیط زیست، این حقیقت را آشکارتر کرده و به این نتیجه می‌رساند که موافقان و ذینفعان سد به دنبال فشار سیاسی برای تکمیل پروژه فینسک هستند. چرا که حتی اگر مجوزی هم صادر شده باشد در دوران رئیس جمهور پیشین توانستند تمام مجوزهای این سد را یکطرفه بگیرند.
دلفانی با این پرسش که چطور امکان دارد که مجوز محیط زیست برای این پروژه صادر شود در حالی که استان مازندران هیچ نماینده و دخالتی در ارزیابی محیط زیست سد فینسک نداشته است؟ افزود: چطور امکان پذیر است که پروژه‌ای به این مهمی که مساحت زیادی از منابع آب، خاک، توپوگرافی وغیره را در بر بگیرد ولی استان مازندران هیچ اجازه‌ای برای دفاع از خود نداشته باشد؟
وی افزود: وقتی وزارت نیرو با آگاهی کامل از نابسامانی‌های حوزه مدیریتی منابع آب کشور بدون در نظر گرفتن و اهمیت گذاری اولویت‌های اساسی و مهم به مردم مازندران و به نوعی مخالفان سد «فینسک» وعده می‌دهد که «نگران نباشید برای شما هم سدهای زارم رود و چهاردانگه وگلوگاه و هراز و البرز و … را خواهیم ساخت» یعنی اینکه ما در کشور «مدیریت منابع آب» نداریم، بلکه پدیده «غارتگران و مافیای سد سازی و انتقال آب» داریم…!
✓جمع بندی نهایی و راهکارها برای سد فینسک
این کارشناس برجسته محیط زیست و محقق بین المللی ادامه داد: بنده اعتقاد دارم که با توجه به دلایل و مستندات ذکر شده بالا، درباره منابع آبی حوضه‌های مربوط به البرز شمالی در استان مازندران به استان سمنان هیچ گونه مذاکره و مماشاتی نباید صورت بگیرد و این سد باید برای همیشه مختومه شود.
وی افزود: در حقیقت طرح انتقال آب بین حوضه‌ای مدتهاست که شکست خورده و در هیچ کجای دنیا از این روش استفاده نمی‌شود بلکه همواره برای مدیریت بهینه مصرف آب در آن منطقه و آداپته کردن آن منطقه آسیب پذیر در شرایط بحرانی تلاش می‌شود. در هیچ کجای دنیا، برای آبادی موقت به ظاهر یک ناحیه نابودی و تخریب ناحیه دیگری را با این سرعت انجام نخواهند داد.
این پژوهشگر محیط زیست تصریح کرد: ساخت سد فینسک در اصل می‌توان گفت که یکی از وحشتناک‌ترین پروژه‌های زیست محیطی در چند سال اخیر است که می‌تواند به استان مازندران با این همه جذابیت بی نظیرش، ضربه بسیار مهلک و جدی وارد کند و عاقبت شبیه به زاینده رود و کارون را برای رودخانه‌های سرسبز تالار و تجن رقم بزند. ساخت سد فینسک، یک «خیانت» و «جنایت» در حق مازندران می‌توان بر شمرد که به نوعی نه تنها غارت و نابودی منابع آبی تجن را رقم زده بلکه عاقبتش بسیار تلخ و نامیمون برای تجن، مازندران و خزرنشینان خواهد بود.
✓کسری منابع آبی در مازندران
علی بابایی کارنامی نماینده مردم ساری و میاندورود اخیرا در مراسم معارفه استاندار با اشاره به مصوبه دولت در سفر استانی به سمنان درباره سد فینسک گفت: این در حالی که در مازندران با کسری شدید منابع آبی روبه‌رو هستیم و باید ساخت این سد متوقف شود.
با توجه به نیاز فزاینده بخش کشاورزی و شرب به آب، مدیریت مصرف نیز کار دشواری است و یکی از موثرترین کارها، حفظ منابع آبی موجود است در این شرایط پیش از آنکه مازندران بیابان شود نوری باید مقابل درخواست سمنانی‌ها برای انتقال آب ایستادگی کند.
