قوانین خانه ی ملت
قوانین خانه ی ملت

تیرنگ نیوز/سرویس سیاسی: ماده 3 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی می گوید: نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی به عهده ی شورای نگهبان می باشد. این نظارت استصوابی و عام و در تمام مراحل در کلیه امور مربوط به انتخابات جاری است. منظور از استصوابی بودن چیست؟ نظارت بر چگونگی و حسن اجرای فرآیندهای قانونی- […]

تیرنگ نیوز/سرویس سیاسی: ماده 3 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی می گوید: نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی به عهده ی شورای نگهبان می باشد. این نظارت استصوابی و عام و در تمام مراحل در کلیه امور مربوط به انتخابات جاری است.

منظور از استصوابی بودن چیست؟

نظارت بر چگونگی و حسن اجرای فرآیندهای قانونی- سیاسی، در هر کشور به دو گونه قابل تصور است:

1ـ نظارت استطلاعی؛ به نظارتی گفته می شود که ناظر موظف است تنها از وضعیتی که مجریان انجام می دهند، اطلاع یابد. سپس بدون آنکه خود اقدام عملی کند و نحوه اجرا را تأیید یا رد کند، آنچه را مشاهده کرده به مقام دیگری گزارش دهد. این گونه نظارت -که صرفاً جنبه آگاهی یابی دارد- به واقع حق همه شهروندان جامعه است و تفاوتی با نظارت سایر شهروندان ندارد؛ مگر از جهت امکان دسترسی به اطلاعات طبقه بندی شده. این گونه نظارت را نظارت غیرفعال یا «Passive» نیز می گویند.

2ـ نظارت استصوابی؛ «استصواب» که واژه عربی است با واژه«صواب» هم ماده است. «صواب» به معنای درست در مقابل خطا و«استصواب» به معنای صائب دانستن و درست شمردن است؛ مثل اینکه گفته شود: این کار صحیح و بی اشکال است. در اصطلاح«نظارت استصوابی» به نظارتی گفته می شود که در آن ناظر، در موارد تصمیم گیری حضور دارد و باید اقدامات انجام شده را تصویب کند تا جلوی هر گونه اشتباه و یا سوء استفاده از جانب مجریان گرفته شود. بنابراین نظارت استصوابی نظارت همراه با حق دخالت و تصمیم گیری است. این گونه نظارت را نظارت فعال یا «Active» نیز می گویند.

عملكرد شوراي نگهبان از سال 1370 تا به حال در مورد انتخابات مجلس شوراي اسلامي و رياست جمهوري و خبرگان رهبري بر اساس نظارت استصوابي بوده است؛ يعني شامل تمام مراحل انتخابات، از نام‌نويسي و بررسي صلاحيت داوطلبان تا تأييد يا رد صحت كل انتخابات و يا صندوق‌هاي خاصِ مورد ترديد و شمارش آراء و اعلام نتيجة آن مي‌شود. در اين مدت بسياري از داوطلبان تأييد شده از سوي مسئولان مجري انتخابات، به وسيلة نهاد ناظر يعني شوراي نگهبان رد صلاحيت شدند و انتخابات بعضي از استان‌ها و شهرها باطل اعلام شده و يا آراي بعضي از صندوق‌ها رد شده‌اند.

چرا باید تمام و کمال بر انتخابات، از ثبت نام و تایید صلاحیت کاندیداها تا اعلام نتایج نظارت باشد؟

محمدجواد رضایی زاده و محسن داوری در مقاله ی خود با عنوان مبانی و اصول تشخیص صلاحیت نمایندگی مجلس شورای اسلامی می نویسند: “هر نظام حقوقی، تعیین شرایط لازم برای تصدی نمایندگی مجلس بر یک رشته مبانی استوار است و نظارت و بررسی وجود یا فقدان این شرایط در داوطلبان نمایندگی مجلس نیز براساس اصول و ضوابطی صورت می گیرد. حق حاکمیت صالحان بر جامعه و حق تعیین سرنوشت اجتماعی از جمله مهم ترین مبانی حاکم بر تشخیص صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مد نظر قرار گرفته است. قانونگذار نیز با لحاظ این مبانی، شرایطی را در قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی پیش بینی کرده که برخی از آن ها جنبه ی کیفی و ماهوی دارند و فقط با استفاده از ابزار و روش های عینی قابل تشخیص و احراز نیستند و برخی جنبه ی صوری و شکلی دارند که ابزار عینی و نوعی برای احراز آن ها کفایت می کند. صیانت از مبانی مذکور اقتضا می کند که بررسی شرایط و تطبیق آن ها بر داوطلبان نمایندگی مجلس شورای اسلامی- به خصوص در شرایط کیفی و ماهوی- بر اساس ضوابط و اصولی صورت پذیرد. اصل حاکمیت قانون، اصل مستند و مستدل بودن، اصل رعایت حق استماع، اصل عدم صلاحیت (عدم اتصاف به شرایط)، اصل لزوم احراز صلاحیت و اصل لازم و کافی بودن ابزار عینی در احراز شرایط صوری، از جمله اصولی است که در این زمینه باید مدنظر قرار گیرد.”