تیرنگ نیوز/سرویس اجتماعی: همه گیری کووید 19 موجی از وحشت را در ساختارهای کلان و خرد جامعه وارد کرده است. در شرایطی که مردم خود را برای عبور از بحران های اقتصادی و اجتماعی سال 98 و ورود مسرت بخش به سال نو آماده می کردند، کرونا ویروس با ورود به مویرگ های جامعه، سیستم […]
تیرنگ نیوز/سرویس اجتماعی: همه گیری کووید 19 موجی از وحشت را در ساختارهای کلان و خرد جامعه وارد کرده است. در شرایطی که مردم خود را برای عبور از بحران های اقتصادی و اجتماعی سال 98 و ورود مسرت بخش به سال نو آماده می کردند، کرونا ویروس با ورود به مویرگ های جامعه، سیستم های حیاتی جامعه را از حرکت و تپش خارج نمود و با اغما رفتن آرامش و ثبات جامعه، بزرگترین شوک را به مردم وارد ساخت.
اما آنچه اکنون ذهن ها را به خود مشغول ساخته، این است که برای این ویروس که صرفا قابل دیدن با پیشرفته ترین دستگاه های پزشکی می باشد و این گونه جامعه را به بحران رسانده و قابلیت های فردی، خانوادگی و اجتماعی کشور را به چالش کشانده، راه گریزی هم وجود دارد؟ جهت برون رفت از این شوک و رسیدن به مرحله ی سازگاری بی شک راهکارهایی در حوزه های مختلف اعم از پزشکی و غیرپزشکی وجود دارد که در گفتگوی نگارنده با خبرگزاری ایرنا به قسمی از آن اشاره شد در یادداشت پیش رو به صورت تکمیلی این مهم مورد بررسی قرار گرفته اشت.
در جامعه هیچ پدیده ای فردی نیست و همه چیز در بستر اجتماعی تعریف، تبیین، اجرا یا نقد می‌شود حتی اگر این پدیده یک بیماری غیر واگیر باشد زیرا سلامتی امری اجتماعی است و وقتی از یک نفر به نفر دوم تسرّی می‌یابد یعنی فعلی جمعی رخ داده است و نیاز به ورود نهادهای اجتماعی است. اما نکته اینجاست که برخی از پدیده ها در دایره بحران قرار ندارند و واکاوی و کارشناسی آن ها بسته به زمان نیست و توجه به متغیر زمان در آن چندان ضرورتی ندارد اما برخی پدیده های اجتماعی در دایره بحران قرار دارند و وابسته به زمانند به نحوی که گاهی ثانیه ها نیز اهمیت می یابند .
بیماری کرونا از آن دسته امور اجتماعی است که گرچه اجباری بر ما حادث گردیده است اما جبری بودن آن به معنای تحمل آن نیست بلکه به معنای حل آن در سریع ترین زمان ممکن است به نحوی که منتج به اتمام و شکسته شدن آن باشد.
در جامعه‌شناسی کارکردگرایان جامعه به مانند اندام واره ای است که هر یک از اجزاء با اینکه کارکرد خود را دارند اما در کل به نتیجه واحدی می اندیشند که اگر یکی از این اجزا کارکرد خود را از دست دهد،ساختار دچار خلل می‌شود اما برای اینکه آن جز به کارکرد مثبت خود برگردد به قطع آن فکر نمی کنیم بلکه به تعمیر آن جز می پردازیم .
کرونا همان متغیر مداخله گر است که کارکرد جامعه را دچار خلل ساخته است و وقتی بعد سلامتی به مخاطره بیافتد ناخودآگاه ارکان دیگر را متاثر می‌سازد اما به همان اندازه، بقیه ارکان نیز موظف به برگرداندن کارکرد مثبت این جز هستند و می‌توانند کمک‌کننده باشند. اگر خوب به پیرامون مان نگاه کنیم متوجه ی هوشمندی مردم در حوزه ی تامین قلام و تدارکات پزشکی خواهیم شد. ورود گروه های مردمی، سارمان های مردم نهاد و حتی نهادهای امدادی بین المللی به این مشکل و ایجاد کارگاه های ساخت پوشش های پزشکی و مواد ضدعفونی نمونه ی بارزی از این احساس وظیفه در برگرداندن کارکرد به جامعه ی پزشکی است. این ضرورت، در بقیه ی ارکان نیز مشهود است.
تمامی این ضرورت ها لازمه ی ثبات بخشی جامعه است. مردم به عنوان مهمترین رکن یک جامعه نقش بسزایی در ثبات جامعه دارند در شرایط فعلی که کرونا ثبات جامعه را خدشه‌دار کرده است مردم اولین و آخرین کمک کننده در زنجیره امداد هستند و مسئولین تنها تسهیلگران فرآیند ثبات بخشی به جامعه لند.
نگاهی اجمالی به فرآیند رفتاری مردم از ابتدای بروز کرونا تا به امروز نشان می دهد گرچه در زمان پنهان بودن این بیماری آرامش بیشتری بر جامعه حاکم بود اما این بیماری همچون جاسوسی ماهر کار خود را انجام داد و اینک نه به واسطه‌ی اعلام رسمی کرونا بلکه به دلیل گرفتار شدن افراد بسیاری، بر زندگی مردم سایه افکنده است و آنچه در این شرایط می‌توان سایه سنگین این بیماری را سبک کند صرفاً تغییر در سبک زندگی شخصی در بستر اجتماع است.
اینکه گفته می‌شود سبک زندگی شخصی در بستر اجتماع یعنی همه ما حریم شخصی مختص خودمان را داریم اما وقتی در اجتماع قرار می‌گیریم دیگر آن فعل یک فعل فردی نیست بلکه فعلی فردی با بازگشت نتیجه به جامعه است در واقع همان آداب و رسوم و مناسک .
اینکه امروز برای عده بسیاری از مردم تغییر سبک زندگی سخت و یا حتی غیرممکن شده است به آن دلیل است که علیرغم بحران‌های متعددی که در طی سال ها پشت سر گذاشتیم هرگز شیوه ی صحیح و درست رفتاری در بحران به عنوان یک مهارت فردی و اجتماعی را نیاموخته ایم. این هم به ما برمی‌گردد به عنوان مردمی که کمتر آموزش را برمی تابیم و هم به رسانه‌ها، سیستم آموزشی و به نوعی نهادهای حاکمیتی.
شاید چون هیچ وقت در اذهان بدبینانه ترین افراد هم نمی گنجید که روزی دست ندادن، دست شستن، در آغوش نگرفتن و این افعال عادی روزمره شخصی به عنوان یک تابوی رفتاری معرفی گردد که عدم تمکین به آن سلامت جان را تحت الشعاع قرار می دهد.
حتی فعلی چون سفر رفتن که تا قبل از دو اسفند به عنوان امری عادی و حتی توصیه شده تلقی می گردید امروز به عنوان یک کژرفتاری اجتماعی شناخته می شود که عدم تمکین به هشدارهای “سفر نرفتن” ما را به افرادی ضد اجتماعی مبدل می سازد. این نابهنجار بودن می تواند از یک فرد تحصیل کرده در بالاترین سطح تا یک متکدی خیابانی را شامل شود! دلایل این عدم قشربندی، ناشی از عدم مهارت آموزی تا بی اعتمادی به ساختارهای حاکمیتی را در برمی گیرد.
درواقع عدم مهارت آموزی امروز چالشی برای عموم جامعه از افراد عادی تا خاص تبدیل شده است . تمکین به تابوهای رفتاری نوپدید توسط عده ای جدی و توسط برخی دیگر به مثابه یک شوخی اجتماعی تلقی شده است اما قطعا عدم تمکین دوام چندانی ندارد زیرا زمانی که موجب بیماری به یکباره اوج می‌گیرد و هیچ خانواده ای را در امان نگذارد همگان پی خواهند برد اگر در سبک رفتاری و زندگیشان تغییرات عمده ایجاد نگردد اولین نفری که ضربه خواهد دید خودشان خواهند بود و شاید پس از سالها بحران‌های مختلف که مسئولین در صدر انتقادات بودند این خود مردم خواهم بود که در راس نقد قرار خواهند گرفت و در سرعت مهار این بیماری تاثیر خواهند گذاشت.
مسئولیت پذیری اجتماعی در شرایط کنونی راه برون رفت از همه گیری کرونا ویروس است. شاید هیچ وقت به اندازه ی حال حاضر مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی را درک نکرده باشیم زیرا عدم پذیرش آن، علاه بر اینکه به دیگران ضرر خواهند رساند مارا نیز دچار مشکلاتی خواهد کرد که تاپای از دست دادن جانمان نیز پیش می رود.
تاثیرات مخرب کرونا بر کسب و کار و اقتصاد بی شک طولانی مدت خواهد بود اما در نظام اجتماعی گرچه همه ارکان در نظم بخشی به جامعه موثرند اما چنانچه سلامتی افراد تامین نباشد چه انتظاری جهت بهبودی کسب و کار خواهیم داشت؟! البته در این دغدغه مندی دولت در راس است و برای جبران عقب ماندگی های اقتصادی اگر طرح‌ها و لوایح مناسبی را ارائه ندهد پیامدهای اقتصادی کرونا به چالش اساسی بدل خواهد شد گرچه بخشودگی های مالیاتی، تاخیر انداختن اقساط تسهیلات بانکی و اقداماتی از این دست می‌تواند به صورت کوتاه مدت التیام بخش باشد اما کافی نیست و نیازمند به درایت و تدبیر بیشتری است. کووید 19 مهم ترین چالش بشر در یک قرن اخیر است که کل ساختارهای جهان را به چالش کشاند، که فروپاشی اقصادجهانی از مهم ترین پیامدهای پساکرونا خواهد بود.
مردم بدانند در ساختارهای اجتماعی هیچ بحرانی تداوم ندارد . گرچه خساراتی خواهد داشت اما اگر تغییرات را برتابیم به سرعت زندگی به روال عادی خود برخواهد گشت.
نویسنده: غزانی/جامعه شناس
