تیرنگ، رضا شریعتی
استان مازندران با حدود ۳۰۰ کیلومتر نوار ساحلی در امتداد دریای خزر، از دیرباز بهعنوان یکی از مهمترین مقاصد گردشگری کشور شناخته شده است. در این میان، گردشگری دریایی یکی از ظرفیتهای ناب و کمتر بهرهبرداریشده این منطقه به شمار میرود؛ ظرفیتی که میتواند با برنامهریزی و سرمایهگذاری مناسب، نقش مؤثری در توسعه پایدار منطقه، ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی و ارتقای سطح خدمات گردشگری ایفا کند.
اما واقعیت این است که علیرغم وجود منابع طبیعی ارزشمند و جذابیتهای بیبدیل، گردشگری دریایی مازندران همچنان با چالشهایی جدی مواجه است و آنگونه که باید، نتوانسته در سبد تفریحی و اقتصادی استان جایگاه خود را تثبیت کند.
✓خزر، فرصت مغفول گردشگری
دریای خزر، بزرگترین دریاچهی جهان، با ساحلی دلفریب، جنگلهایی انبوه و مردمانی مهماننواز، پتانسیل بالایی برای گردشگری دریایی دارد. فعالیتهایی چون قایقسواری، جتاسکی، غواصی، کشتیگردی، ماهیگیری تفریحی و حتی ورزشهای ساحلی میتواند بستر متنوعی برای جذب گردشگر داخلی و خارجی فراهم کند.
اما بهگفته کارشناسان گردشگری، عدمسرمایهگذاری زیرساختی، نبود اسکلههای استاندارد، ضعف در آموزش نیروی انسانی، و ناهماهنگی بین دستگاهها موجب شده تا این ظرفیت در حدی ابتدایی باقی بماند.
سواحل مازندران در سالهای اخیر شاهد ایجاد سازههایی با عنوان «طرح سالمسازی دریا» بودهاند، اما این طرحها اغلب بر ایمنی شنا و تفریحات ساده تمرکز دارند و کمتر به گردشگری دریایی به معنای واقعی پرداختهاند.
شریفی، کارشناس حوزه گردشگری، در گفتوگو با تیرنگ میگوید:«برای شکلگیری گردشگری دریایی به اسکلههای تفریحی استاندارد، قایقهای ایمن، اپراتورهای مجاز، سامانههای حملونقل دریایی، و مهمتر از همه، سیاستگذاری کلان و پایدار نیاز داریم. در حال حاضر حتی یک بندر تفریحی مناسب در مازندران وجود ندارد.»
✓کم رونق بودن گردشگری با خدمات نوآورانه در گردشگری دریایی
پژوهشگر و تحلیلگر توسعه گردشگری در این باره گفت: ضعف در سرمایهگذاری هدفمند و دانش بنیان از جمله مواردی است که موضوع گردشگری دریایی را با نقصان مواجه کرده است.
مهران حسنی افزود: سرمایهگذاریهای فعلی بیشتر ماهیت تجاری – ساختمانی دارند و کمتر به سمت طراحی تجربه گردشگر خدمات نوآورانه یا ارتقای استانداردها به ویژه در بخش بین المللی هدایت میشوند.
وی تدوین و اجرای «طرح ملی مدیریت سواحل با رویکرد گردشگری پایدار» را از جمله راهکارها برای برون رفت این بن بست برشمرد و ادامه داد: این طرح باید با مشارکت دانشگاهها، نهادهای علمی و محلی و مشاوران صاحب صلاحیت، مجرب و متخصص و… تهیه شود، و شامل پهنهبندی ساحل، تعیین کاربریها، الزامات زیست محیطی و استانداردهای ساخت و ساز باشد.
این فعال و کارشناس ارشد گردشگری توضیح داد: دیگر مورد، ایجاد «شورای هماهنگی گردشگری ساحلی ودریایی» در سطح ملی و استانی برابربند ج ماده ۸۳ قانون برنامه هفتم توسعه است که این شورا با ماموریت تنظیم گری و نظارت و توسعه پایدار، تعارض نهادی را کاهش داده و انسجام بین برنامههای دستگاهها را ایجاد و برقرار سازد.
وی ادامه داد: استقرار سامانه اطلاعات مکانی سواحل coasral GIS این سامانه ابید دادههای به روز در مورد زیرساختها، پتانسیلها، ظرفیت برد زیست محیطی،
ریسکهای اقلیمی و نقاط گردش پذیر را در اختیار تصمیم گیران و سرمایهگذاراران قرار دهد.
حسنی از راهاندازی مناطق گردشگری ساحلی هوشمند و سبز، در استانهایی چون مازندران، هرمزگان و بوشهر که میتواند پایلوت برای طراحی گردشگری ساحلی و دریایی بر مبنای اصول اقتصاد سبز و ایجاد گردشگری دیجیتال و بهرهگیری از انرژیهای تجدید پذیر نام برد.
✓سواحل، گنج های نهفته کشور
وی توضیح داد: توانمندسازی جوامع محلی و زنان در مدیریت این نوع از گردشگری، با حمایت از تعاونیهای محلی، آموزش بوم گردی ساحلی، مشاغل دریایی، راه اندازی اقامتگاههای بومی و خدمات فرهنگی میتواند موجب هم افزایی اجتماعی و ماندگاری توسعه شود.
پژوهشگر و تحلیلگر توسعه گردشگری گفت: سواحل دریا در کشور گنجهای نهفته ای هستند که تنها با کلید علم، مدیریت یکپارچه، مشارکت مردمی بهرهگیری از تجارب جهانی میتوان آنها را گشود.
وی گفت: سواحل دریای خزر، به ویژه نوار ساحلی استان مازندران از پویاترین و ارزشمندترین پهنههای زیستی و اقتصادی کشور به شمار میروند؛ پهنه ای که در صورت بهرهبرداری هوشمندانه، میتواند به یکی از مهمترین قطبهای گردشگری کشور و منطقه در حوزه گردشگری دریایی تبدیل شود.
به گفته حسنی، اما واقعیت امر در این است که گردشگری دریایی مازندران به رغم موقعیت ممتاز جغرافیایی، جذابیتهای طبیعی، زیرساختهای ارتباطی و حضور همیشگی گردشگران همچنان از ضعف در سازوکارهای علمی و اجرایی منسجم رنج میبرد.
وی عنوان کرد: اکنون که گردشگری در بسیاری از کشورها به عنوان موتور پیشران اقتصاد سبز، ایجاد اشتغال و انسجام فرهنگی مطرح است، سواحل مازندران با چالشهایی دست و پنجه نرم میکنند.
حسنی توضیح داد: تخریب حریم ۶۰ متری دریا و تجاوز به بسترهای عمومی در برخی از مناطق، کمبود پلاژهای مناسب و قابل استفاده برای اقشار مختلف، پراکندگی مدیریت سواحل بین نهادهای مختلف و بعضاً موازی کاری اداری، ضعف و کمبود خدمات پایه گردشگری مانند پارکینگ، سرویسهای بهداشتی، رختکن و دوش و دیگر ملزومات، ساخت و سازهای فاقد طرح توسعه گردشگری یا ارزیابی زیست محیطی نتیجه این وضعیت کاهش رضایتمندی گردشگران، نارضایتی جوامع محلی و تضعیف تدریجی تصویر مقصد مازندران به عنوان قطب گردشگری کشور است.
✓تکاپو برای تامین زیرساخت گردشگری دریایی
در همین راستا و برای عملی شدن و رونق بخشیدن گردشگری دریایی در مازندران وعده ورود کشتی سواری به آبهای ساحلی مازندران باهدف رونق سفرهای تفریحی دریایی از ۱۰ سال پیش تاکنون مطرح شده بود در آستانه نوروز ۱۴۰۴ عملی شد.
به طوری که مدیرکل بنادر و دریانوردی مازندران اظهار داشت: با سرمایه گذار بخش خصوصی در بندر فریدونکنار قرار دادی بسته شده و این فعال اقتصادی یک فروند کشتی با ظرفیت ۲۰۰ نفره خریداری کرده است.
سعید کیاکجوری اظهار کرد: این سرمایه گذار در گام نخست حدود ۱۵ هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری در حدفاصل فریدونکنار و بابلسر که حدود ۱۵ هکتار زمین مدنظر برای این موضوع بوده در اختیار گرفته و هم اکنون در حال اجرای این طرح است.
مدیرکل بنادر و دریانوردی مازندران گفت: کشتی خریداری شده بنا به گفته خریدار با داشتن همه نوع امکانات این توان را دارد مدت یک ماه بدون آمدن به ساحل در دریا به مسافران و مشتاقان دریایی خدمات ارائه دهد.
کیاکجوری افزود: از قرار معلوم سرمایه گذاری برای به آب انداختن این کشتی در آینده نزدیک هم اکنون در صدد دریافت مجوزهای قانونی است.
این مسوول در ادامه با ابراز نگرانی نسبت به روند روز افزون پسروی آب دریای خزر اظهار کرد: هم اینک بیشتر دِغدغه ما بندری ها در حوزه لایروبی و داشتن آبراه ایمن و قابل دسترسی کشتی برای پهلوگیری به اسکله های حوضچه بندر نوشهر بوده است.
مدیرکل بنادر و دریانوردی مازندران گفت : هم اینک کم ترین گودی در شمال دریای خزر همین محدوده ساحلی بوده و با وضعیت موجود تابع تصمیم گیری مسوولان سازمان بنادر و دریانوردی کشور هستیم.
✓نگاهی به تجربههای موفق
در کشورهای ساحلی نظیر ترکیه، امارات و حتی جمهوری آذربایجان، گردشگری دریایی به یکی از منابع درآمدزای پایدار تبدیل شده است. در این کشورها، سفرهای دریایی منظم، ورزشهای آبی متنوع، کشتیهای تفریحی و خدمات VIP برای گردشگران فراهم است. درآمد حاصل از این حوزه، گاه تا چند برابر بیشتر از گردشگری زمینی برآورد میشود.
✓لزوم تدوین برنامه جامع
در سالهای اخیر، بارها از سوی مسئولان وعده تدوین “برنامه جامع گردشگری دریایی” در مازندران داده شده، اما هنوز خروجی ملموسی در سطح اجرا مشاهده نمیشود. کارشناسان معتقدند این برنامه باید با در نظر گرفتن ظرفیتهای بومی، زیستمحیطی، فرهنگی و اجتماعی استان تدوین و با همکاری بخش خصوصی اجرا شود.
✓ نقش مردم و گردشگران
گردشگری دریایی بدون رعایت اصول زیستمحیطی و فرهنگی میتواند به تخریب منابع طبیعی و نارضایتی اجتماعی منجر شود. رعایت نظافت ساحل، عدم آسیب به پوشش گیاهی و جانوری، و مشارکت در کمپینهای آموزشی، از جمله اقداماتی است که خود گردشگران نیز میتوانند انجام دهند.
✓سخن پایانی
گردشگری دریایی در مازندران، ظرفیتی نهفته و ارزشمند است که اگر بهدرستی مدیریت شود، میتواند مازندران را به قطب گردشگری آبی ایران و حتی منطقه تبدیل کند. اما برای تحقق این هدف، نیازمند ارادهی مدیریتی، سرمایهگذاری بخش خصوصی، تسهیل مجوزها، و مشارکت مردمی هستیم.
دریای مازندران هنوز منتظر مانده است؛ منتظر روزی که موجهایش نهتنها نوای آرامش برای گردشگران، بلکه نوید توسعهای پایدار برای مردم شمال باشد.