جابر اکبری، کارشناس حوزه کشاورزی:
کنترل آفات در تولید محصولات کشاورزی به منظور کاهش جمعیت آفات زیر سطح آستانه اقتصادی، ضرورت افزایش اطلاعات در مورد آلودگیهای محیطی آفت کشهای شیمیایی را بیش از پیش ضروری مینمایاند میزبانهای این کنه از گیاهان خانواده سولاناسه هستند که شامل گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان، انگور، ترب سیاه، توتون و فلفل است . از میزبانهای وحشی آن هندوانه ابوجهل است. از گیاهان هرز میتوان به تاجریزی، آفتاب پرست، پنیرک، پیچک، گیاهان زینتی شامل انواع تاج خروس، اطلسی و نیلوفر اشاره کرد.
گیاهان، منابع اولیه غذای بشر و به نوعی تمام موجودات جهان محسوب میشوند. حفظ این منابع و سلامت آنها، نه تنها برای انسان، بلکه برای همه موجودات بسیار مهم و حیاتی است.
عوامل بالقوه زیستی (حشرات و پاتوژنهای گیاهی، نماتدها، کنهها، علفهای هرز و گیاهان انگل) و عوامل غیرزیستی (کمبود یا فزونی رطوبت، کمبود یا فزونی املاح کانی خاک، کمبود یا افزایش دما، تغییرات PH خاک، افزایش گازهای گلخانهای، ازن اتمسفر، استفاده بیش از اندازه از سموم دفع آفات شیمیایی و تغییرات اقلیمیناشی از گرم شدن هوای کره زمین) از مهمترین تهدیدات سلامت گیاهان هستند.
علاوه بر عوامل زیستی بومیکه موجب ایجاد خسارتهای مستمر بر تولیدات گیاهی میشوند، تعداد مهمیاز عوامل زیستی در مناطق مختلف جهان وجود دارند که به لحاظ مسری بودن، تکثیر سریع و یا داشتن میزبانهای متعدد، میتوانند در کوتاهترین زمان در محیط پراکنده شده و با ایجاد اپیدمیو حالت طغیانی، خسارات غیر قابل جبران به ویژه از نوع اقتصادی را موجب شوند.
عوامل زیستی خسارتزای گیاهی را بهطور کلی آفات گیاهی (Plant Pests) میگویند. در تعریف آفات گیاهی آمده است: «هر گونه، زیر گونه یا بیوتیپ گیاهی، جانوری یا پاتوژنی که باعث آسیب، خسارت و یا مرگ گیاه و محصول گیاهی شود».
آفات گیاهی میتوانند همراه با گیاه، اندام و محصول گیاهی زنده، بذور و اندامهای گياهی تکثیرشونده غیرجنسی (مثل پیاز، غده، نهال، پیوندک، قلمه، ریزم و پاجوش)، حشرات، حیوانات ناقل، انسان، باد و توفان و باران، آب و خاک، ماشینآلات و ابزارهای کشاورزی و باغبانی، وسایل حملونقل محصولات گیاهی، بستهبندیهای چوبی از مناطق بومیبه مناطق غیربومیو یا از مناطق آلوده به مناطق غیرآلوده منتقل شوند. در صورتی که شرایط اقلیمیدر منطقه جدید برای رشد و تکثیر آفات گیاهی مناسب باشد، گیاهان آن منطقه به سرعت آلوده شده و یا نابود خواهند شد. همچنین مشکلات فنی و اجرایی در زمینه ردیابی، شناسایی، ریشهکنی و یا کنترل اینگونه آفات، اهمیت آنها را در زمینه تهدید امنیت غذایی دو چندان میکند.
از هزاران سال قبل که بشر پی برد با سکونت در مناطق حاصلخیز، نیازی به کوچ و مهاجرت فصلی ندارد و از طریق کشت گیاهان و تولید محصولات گیاهی میتواند غذای خود را تامین کند با آفات گیاهی در تقابل بوده است. در قرون گذشته و معاصر، آفات گیاهی در سراسر جهان، خسارات بیشماری به زندگی بشر تحمیل کردهاند.
در سطح جهانی، کتب و مقالات اندکی در خصوص تبعات خسارتهای آفات گیاهی در زندگی بشر نوشته یا ترجمه شده است. در کشور ما، ایران، نیز تاکنون در جهت ترویج و آگاهیبخشی به مردم در زمینه اهمیت تهدیدات آفات گیاهی در امنیت غذایی و مشارکت در پیشگیری و کنترل خسارات آنها، اقدام و تلاش موثر و نتیجهبخش قابل توجهی صورت نگرفته است.
افزایش سطح آگاهی عمومی، جلب توجه سیاستگذاران و مسئولان تصمیمگیر در بخش امنیت ملی غذایی و توجه به اهمیت نقش (فراموش شده) مدیریت راهبردی در حفاظت از سلامت و امنیت منابع ملی گیاهی در ثبات و پایداری امنیت غذایی، از جمله اهداف اصلی است.
شدت و ضعف و میزان فجایع و خسارتهای آفات گیاهی به گیاهان و محصولات گیاهی را نمیتوان با معیار یا فرمول واحدی مشخص و مقایسه کرد. هر آفت در هر منطقه آب و هوایی، رفتار متفاوتی دارد. به عبارت دیگر، آفتی که برای گونهای از گیاهان در منطقه نیمه گرمسیری تهدیدکننده و خسارتزا محسوب میشود، ممکن است برای گیاهان مناطق معتدل کماهمیت باشد. همچنین معیارهایی که احتمال خطر و خسارت یک آفت را تعیین میکنند در مناطق مختلف جهان متفاوت بوده و میتواند از سالی به سال دیگر متغیر باشد.
به همین جهت بررسی تاثیر و تبعات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی خسارتهای چندگونه از آفات گیاهی با شاخصهای خاص که در مناطق مختلف جهان اتفاق افتاده است از اهمیت بالایی برخوردار است.
آفاتی که به آنها اشاره شده از قدیمیترین، موثرترین، دشوارترین، پرهزینهترین، خسارتزاترین و بالقوهترین آفات در جهان هستی است که در زندگی بشر و تغییرات آب و هوایی نقش قابل توجهی داشتهاند.