تیرنگ:
دریای خزر، بزرگ‌ترین دریاچه جهان که در شمال ایران گسترده شده، هرساله مقصد میلیون‌ها نفر از گردشگران، مسافران و ساکنان استان‌های شمالی کشور است. سواحل زیبای استان‌های گیلان، مازندران و گلستان به دلیل جاذبه‌های طبیعی خود، همواره محلی برای شنا، تفریح و ورزش‌های آبی بوده است. با این حال، علی‌رغم ظاهر آرام و فریبنده‌ی آب‌های خزر در برخی روزها، این دریا یکی از خطرناک‌ترین پهنه‌های آبی ایران از نظر احتمال غرق شدن به شمار می‌رود. در این گزارش به بررسی علل، آمار، و راهکارهای پیشگیری از این خطر پرداخته می‌شود.
✓چرا دریای خزر خطرناک است؟
برخلاف تصور بسیاری از مردم، دریای خزر در بسیاری از نقاط ساحلی‌اش به‌هیچ‌وجه دریایی کم‌خطر برای شنا محسوب نمی‌شود. موارد زیادی از غرق‌شدگی ناشی از ویژگی‌های طبیعی، اقلیمی، و جغرافیایی این دریا رخ می‌دهد که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:
۱. شرایط جوی متغیر و موج‌های خطرناک
دریای خزر از نظر تغییرات آب‌وهوایی در عرض چند ساعت می‌تواند از حالتی آرام به دریایی مواج با ارتفاع موج‌های بیش از یک و نیم متر تبدیل شود. وزش بادهای شدید به‌خصوص در عصرها و شب‌ها موجب ایجاد موج‌های سنگین می‌شود که حتی قوی‌ترین شناگران را هم در معرض خطر قرار می‌دهد.
۲. سرعت و قدرت زیاد امواج در برخی مناطق
در بسیاری از سواحل، امواج خزر با شدتی غیرقابل پیش‌بینی برخورد می‌کنند. این امواج، افراد کم‌تجربه را به‌راحتی می‌توانند زیر آب بکشند یا به مناطق عمیق‌تر هدایت کنند.
۳. آشنا نبودن افراد با فنون شنا
بسیاری از افراد با اصول شنا آشنا نیستند و یا در محوطه طرح شنا نمی‌کنند که این موضوع خطراتی را برایشان به همراه دارد
✓آمار و واقعیت‌های غرق‌شدگی در دریای شمال
طبق آمارهای رسمی هلال‌احمر ایران، سازمان اورژانس کشور و هیات غریق نجات و…، هر ساله ده‌ها نفر در سواحل شمال کشور جان خود را به دلیل غرق شدن از دست می‌دهند. بیشترین آمار قربانیان متعلق به ماه‌های خرداد تا شهریور است که همزمان با تعطیلات تابستان و افزایش سفرها به شمال کشور می‌باشد.
طبق آمارها بخش عمده‌ای از قربانیان را جوانان ۱۸ تا ۳۵ سال تشکیل می‌دهند که یا در مناطق خطرناک شنا کرده‌اند یا هشدارهای ایمنی را نادیده گرفته‌اند.
✓عوامل انسانی مؤثر در غرق شدن
علاوه بر عوامل طبیعی، رفتارهای اشتباه انسان‌ها یکی از مهم‌ترین دلایل این سوانح است:
۱. شنا در مناطق غیرمجاز و خارج از طرح سالم‌سازی دریا
بیشترین موارد غرق‌شدگی در مناطقی اتفاق می‌افتد که فاقد ناجی غریق، امکانات امداد یا تابلوهای هشداردهنده است.
۲. بی‌توجهی به هشدارها و پرچم‌های قرمز
شنا در زمانی که پرچم قرمز برافراشته شده (نشانه خطر امواج شدید یا جریان‌های خطرناک) هنوز هم در بین بسیاری از مسافران نادیده گرفته می‌شود.
۳. شنا در حالت خستگی
خیلی از افراد بدون در نظر گرفتن آمادگی جسمانی، یا حتی پس از خوردن غذا و در حالت سنگینی وارد آب می‌شوند که همین باعث ضعف، گرفتگی عضلات و در نهایت غرق شدن می‌شود.
۴. اعتماد به نفس کاذب در شناگران غیرحرفه‌ای
بسیاری فکر می‌کنند چون شنا در استخر را بلدند، می‌توانند در دریا هم شنا کنند؛ در حالی که شرایط دریا، امواج و جریان‌ها کاملاً متفاوت است.
✓توصیه‌های ایمنی برای کاهش خطر غرق‌شدگی در دریا
سازمان‌های مسئول هر ساله توصیه‌های ایمنی زیادی را در رسانه‌ها و سواحل منتشر می‌کنند. رعایت همین نکات ساده می‌تواند جان بسیاری را نجات دهد:
۱) شنا فقط در محدوده‌های مجاز و دارای ناجی غریق انجام شود
۲) به تابلوها و پرچم‌های هشداردهنده توجه شود.
۳) از شنا در ساعات نامناسب (بعدازظهر و غروب) پرهیز شود.
۴) هرگز تنها به دریا نروید؛ حتی اگر شناگر ماهری باشید.
۵) از ورود ناگهانی به آب سرد خودداری کنید؛ ابتدا بدن را با آب عادت دهید.
۶) از شوخی‌های بی‌جا مثل کشیدن یا هل دادن دیگران در آب جداً پرهیز شود.
۷)به فرزندان و نوجوانان در کنار ساحل نظارت دائم داشته باشید.
۸)از وسایل ایمنی مانند جلیقه نجات استفاده کنید.
۹)در صورت خستگی یا سرگیجه، سریعاً از آب خارج شوید
✓نقش مسئولان و نهادها در پیشگیری از غرق‌شدگی
هلال‌احمر، ناجی‌های غریق، اورژانس و نیروی انتظامی همگی مسئول ایجاد امنیت در سواحل هستند. با این حال، این اقدامات زمانی مؤثر خواهد بود که مردم همکاری کنند. گسترش فرهنگ آموزش شنا، آشنایی با خطرات دریا و احترام به قوانین می‌تواند آمار این حوادث را به‌طور چشم‌گیری کاهش دهد.
در سال‌های اخیر طرح‌های سالم‌سازی دریا با هدف کاهش این حوادث اجرا شده که شامل نقاط شنا با پرچم‌های ایمنی، حضور ناجی‌های حرفه‌ای و امکانات پزشکی است. استفاده از این طرح‌ها ضروری و حیاتی است.
✓ ساماندهی سواحل شمال اولویت مهم برای رونق گردشگری در کشور
سیدامیر حسینی‌جو در جلسه ساماندهی سواحل شرق مازندران در بهشهر اظهار کرد: شناسایی نقاط حادثه‌خیز و امکانات مستقر در سواحل خزر به همراه شرایط استقرار نیروهای نجات غریق باید به صورت جدی مورد ارزیابی و توجه قرار گیرد.
وی گفت: هدف از این اقدامات، بهبود امنیت و کیفیت ارائه خدمات به گردشگرانی است که از سراسر کشور در این خطه از شمال حضور می یابند و از سوی دیگر جهت بهره‌مندی شهروندان شرق مازندارن شناسایی این نقاط حادثه خیز مهم است.
حسینی جو ادامه داد: همه فرمانداران شرق مازندران در تلاش هستند تا امکانات زیرساختی لازم برای مسافران و گردشگران در سواحل شرق مازندران را توسعه دهند.
معاون سیاسی امنیتی و اجتماعی استانداری مازندران با اشاره به این مطلب که رفع چالش های موجود در زمینه ایمنی شناگران زمینه ای برای توسعه فرصت های گردشگری است، اظهار کرد: همه دستگاه های مربوطه برای تحقق این مهم با فرمانداری های شهرهای شرقی مازندران همکاری لازم را داشته باشند.
✓ ۶۵۰ نقطه حادثه‌خیز در سواحل خزر شناسایی شد
رئیس هیات نجات غریق مازندران گفت: برای حفظ جان مسافران و گردشگرانی که در تابستان به این خطه از شمال مسافرت می کنند ۶۵۰ نقطه حادثه خیز دریای خزر در محدوده این استان شناسایی و ناجیان غریق در ساحل مستقر شدند.
نقی کریمیان در حاشیه نشست مدیریت بحران استانداری مازندران در ساری اظهار کرد: از ۱۰ خرداد سال جاری ناجیان غریق در سواحل مازندران مستقر شدند اما با فرا رسیدن فصل تابستان این تعداد افزایش یافت.
وی با بیان اینکه نیروهای نجات غریق در ۶۵۰ نقطه حادثه خیز سواحل استان مستقر هستند، اظهار کرد: یک هزار و ۳۰۰ نفر نیرو در نقاط حادثه خیز مستقرند و حدود ۱۰۰ نفر امدادگران هلال احمر در قالب گشت و موتورسواران در حال فعالیت در سواحل مازندران هستند.
رئیس هیئت نجات غریق مازندران تصریح کرد: از ابتدای آغاز طرح دریا برای سال جاری متاسفانه ۳ نفر از هم وطنان را از دست دادیم که دو نفر از این غرق شدگان مازندرانی بودند.
کریمیان با اشاره به این مطلب که کاهش آمار غریق در مازندران یکی از سیایت های اصلی برای تابستان سال جاری محسوب می شود، اظهار کرد: ۱۴۹ نفر تاکنون از امواج مرگبار نجات یافتند که ۱۲۰ نفر آقا و ۲۹ نفر خانم بودند.
وی با تاکید بر اینکه درخواست افزایش نیروهای نجات غریق ارائه شد، اما تاکنون در این زمینه موفقیتی حاصل نشد، اظهار کرد: با توجه به اینکه سازمان ها، نهادها، هتل ها، متل‌ها و افرادی که در سواحل مستقر بودند اکنون عقب نشینی کرده‌اند و سواحل کاملا آزاد شده است ضرورت افزایش نظارت بر سواحل وجود دارد.
این مقام مسوول تصریح کرد: با کاهش غریق نسبت به سال گذشته هم اکنون با همان ظرفیت نیروهای نجات غریق با همتی مضاعف مشغول فعالیت‌اند.
✓ گردشگری سواحل با توان بخش خصوصی رونق می‌گیرد
استاندار گیلان گفت: یکی از اهداف مهم دولت، ورود بخش خصوصی در گردشگری سواحل است؛ زیرا این امر باعث می‌شود که امکانات رفاهی مناسبی برای گردشگران ایجاد شود.
هادی حق‌شناس در جلسه شورای مدیریت ساماندهی سواحل گیلان اظهار کرد: استان گیلان با داشتن حدود ۳۰۰ کیلومتر نوار ساحلی، فقط ۱۸ شناگاه دارد که برخی از آنان نیز غیرفعال هستند.
نماینده عالی دولت در گیلان افزود: اما اگر بخش خصوصی در این بخش ورود کند، بی‌شک تعداد شناگاه و طرح‌های سالم‌سازی دریا افزایش خواهد یافت و امکانات مناسبی نیز برای گردشگران به وجود خواهد آمد؛ وی ادامه داد: به همین دلیل اختیارات مناسبی برای واگذاری سواحل برای بخش خصوصی درنظر گرفته شده که در این راستا نیز تسهیلات مناسبی هم برای حضور بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در سواحل درنظر گرفته خواهد شد.
استاندار گیلان اضافه کرد: البته برای ایجاد سازه‌های سبک در سواحل مشکلی وجود ندارد؛ اما به دلیل اینکه شرایط جزر و مد دریا قابل پیش‌بینی نیست، نمی‌توان برای احداث هتل و یا سایر امکانات در سواحل اقدام کرد.
✓سخن پایانی
دریای خزر با همه زیبایی‌اش، در عین حال می‌تواند مرگبار باشد. احترام به طبیعت دریا، شناخت خطرات آن و رعایت توصیه‌های ایمنی اصلی‌ترین راهکار برای حفظ جان خود و دیگران است. هر ساله خانواده‌های زیادی به‌دلیل یک غفلت ساده، داغ‌دار می‌شوند. مسئولیت‌پذیری فردی، همراه با آموزش‌های عمومی، می‌تواند این روند تلخ را متوقف کند. شنا کردن در دریای خزر هرگز نباید بدون آگاهی، برنامه و رعایت اصول انجام شود. این دریا به‌راحتی کسانی را که آن را دست‌کم می‌گیرند، به کام خود می‌برد.
