تیرنگ:
آن طور که کارشناسان می‌گویند جنگ جهانی سوم بر سر آب خواهد بود. آب مایع حیات بوده که زندگی انسان و سایر موجودات به آن وابسته است. مصرف بی‌رویه و نداشتن الگوی مصرف، نداشتن برنامه مدون برای ذخیره سازی آب ناشی از باران که در سطح شهرها رها شده و باعث آبگرفتگی معابر می‌شود؛ قرار گرفتن کشور در منطقه خشک و نیمه خشک، میانگین بارش کمتر نسبت به سالهای گذشته و… دست به دست هم می‌دهند تا شاهد جنگ آب باشیم موضوعی که به باور کارشناسان در کشور میان استان‌ها شروع شده است و این موضوع بر بخش کشاورزی نیز اثر گذاشته است.
اگر چه کم آبی برای برنجکاران مازندرانی در سالهای اخیر به مشکلی عادی تبدیل شده است، اما رخ نمودن آن در حالی که هنوز نشاکاری شروع نشده و در مناطق دیگر هم شالیزارها به بیشترین میزان آب نیاز دارند، تا حدودی هشدار آمیز و ناامید کننده است.
نشانه‌ها و مشاهدات عینی کشاورزان مازندرانی و آمار و ارقام سازمان آب منطقه‌ای از میزان بارش برف و باران در زمستان سال پیش حاکی از احتمال بروز خشکسالی در فصل زراعی جاری بود، ولی اغلب کشاورزان امیدوار بودند این مشکل از اواخر اردیبهشت و بیشتر در فصل تابستان ایجاد شود.
با این وصف در حالی که هم اکنون نیمه اول فروردین ماه را پشت سر گذاشته نشده است، مشاهدات و اظهارات کشاورزان نشان می‌دهد که دبی بعضی از رودخانه‌های استان در یک هفته اخیر به کمترین میزان رسیده است.
هم اکنون در بعضی از رودخانه‌های مرکزی مازندران در بخش لاله آباد بابل که با حدود هفت هزار هکتار بیشترین زمین شالیزاری را در بخش‌های استان دارد از جمله ” کاری پی”، ” وازررود “، ” سیترو”‘ و ” چولرود “در چند روز گذشته آبی جریان نیافت و همین وضعیت سبب شده است تا کشاورزان از جدی بودن خشکسالی نگران شوند.
کاهش روان آب رودخانه هراز و نوبت بندی طولانی مدت رها سازی آب این رودخانه به عنوان مهمترین و بزرگترین رودخانه مازندران سبب شد تا پمپ آب چاه‌های نیمه عمیق شالیزارهای واقع در دشت ۱۱۰ هزار هکتاری هراز روشن شود.
طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی مازندران، آب شالیزارهای دشت هراز که نیمی از سطح زیر کشت برنج استان را تشکیل می‌دهد باید از رودخانه هراز تامین شود. دشت هراز شالیزارهای شهرستان‌های آمل، بابل، فریدونکنار، محمودآباد و بابلسر را در بر می‌گیرد.
مقدمات کشت برنج در مازندران با خزانه گیری از اواخر اسفند آغاز می شود و با نشاء در ماه‌های فروردین و اردیبهشت در مناطق مختلف استان ادامه می‌یابد.
کشت برنج در مناطق غربی و مرکزی مازندران که بیشترین سطح شالیزارهای استان را دارد، زودتر از مناطق دیگر آغاز می‌شود و به دلیل آب و هوای سازگارتر با این محصول، زودتر هم به بار می‌نشیند.
دوره کاشت، داشت و برداشت شالی در مازندران از زمان نشاء بسته به شرایط جوی ۷۵ تا ۹۰ روز است و شالیزارها نیز پس از مرحله نشاء تا به بار نشستن محصول به بیشترین میزان آب نیاز دارند.
✓مهمترین عنصر بقای کشاورزی پیش‌بینی و تامین منابع آبی است
دادبود، کارشناس حوزه کشاورزی در گفت‌وگو با تیرنگ با بیان اینکه استمرار معضل خشکسالی علاوه بر کاهش میزان سطح و تولید محصولات کشاورزی در استان به ویژه در سال جاری وضعیت معیشتی و اقتصادی ده‌ها هزار خانوار بهره بردار این بخش را به مخاطره می اندازد، هشدار داد که باید برای این مسئله تدبیر ویژه‌ای اتخاذ کرد.
وی تاکید کرد: در وقوع خشکسالی مهمترین عنصر برای بقای کشاورزی پیش بینی و تامین آب است، یعنی باید با ارزیابی منابع آبی در دسترس و ارتقای بهره وری از آن و یا شناخت منابع آبی جدید تامین آب زراعت و باغبانی بر سایر مباحث حوزه کشاورزی در اولویت قرار بگیرد.
دادبود ادامه داد: در بخش اراضی آبی عناصر مختلفی به عنوان تامین کننده‌های اصلی آب مورد نیاز زمین تلقی می‌شوند که از آن جمله می‌توان به چاه‌ها، آب بندان‌ها، سدها ، رودخانه‌ها و چشمه سارها اشاره کرد که در چند سال اخیر به سبب خشکسالی همه این عناصر کاربرد خود را از دست داده‌اند.
این کارشناس بخش کشاورزی ادامه داد: در یکی دو سال اخیر خشکسالی تمام معادلات را برهم زده است
ناگفته پیداست برای گذر از تنش آبی و ذخیره آب برای فردای نزدیک فرزندانمان باید از امروز صرفه‌جویی در مصرف آب را انجام دهیم و بدانیم این کار بیش از هر پس اندازی برای آیندگان ضرورت دارد.
✓کم آبی تایید شد
مسئول برنج سازمان جهادکشاورزی مازندران ضمن تایید کم آبی و روشن شدن موتور پمپ‌های کشاورزان دشت هراز وضعیت رشد بوته‌های نشا برنج را در خزانه‌ها و بانک نشا مطلوب توصیف کرد و گفت: هم اکنون عملیات شخم و شیار که از بهمن ماه سال گذشته آغاز شده به ۹۰ درصد رسیده است.
علی محمد رمضانی تصریح کرد: برنجکاران حوضه آبریز هراز که نیمی از اراضی شالیزاری مازندران در این حوضه آبریز قرار دارد، تا ۹۰ درصد از زمین‌ها را آب تخت کرده و آماده نشاکاری شده است.
وی اضافه کرد: عملیات بذرپاشی که از دهه دوم اسفند سال گذشته درخزانه‌ها آغاز شده نیز اکنون به ۷۰ درصد رسیده است که این آمار در حوضه آبریز هراز تا ۹۵ درصد انجام شد.
به گفته رمضانی صددرصد خزانه‌های بذرپاشی شده برنج برای پیش رس کردن و مقابله با سرمای بهاره به صورت جوی پشته‌ای و با پوشش نایلونی صورت گرفته است.
✓کاهش حدود ۳۰ درصدی میزان روان آب رودخانه هراز
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران وضعیت روان آب حوضه آبریز هراز را نامطلوب ارزیابی کرد و گفت: اگرچه وضعیت بارندگی امسال نسبت به سال قبل تا ۵۰ درصد بهتر بوده است، اما میزان روان آب هراز به عنوان بزرگترین رودخانه استان نسبت به سال گذشته حدود ۳۰ درصد کاهش نشان می‌دهد.
حیدر داودیان بر لزوم مدیریت آبیاری شالیزارها و همکاری کشاورزان در نوبت بندی آب تاکید کرد و افزود: اگرچه بعضی از کشاورزان دشت هراز از هم اکنون با روشن کردن موتور، پمپاژ آب از چاه‌های نیمه عمیق را شروع کردند، اما برداشت بی رویه آب‌های زیر زمینی استان بسیار نگران کنده خواهد بود.
وی توضیح داد: طبق بررسی‌های صورت گرفته کاهش ۲۳۰ میلیون متر مکعبی آب زیرزمینی در استان بسیار نگران کننده شده است.
داودیان با ذکر این نکته که در کشت اول کشاورزان از طریق نوبت‌بندی آب روان رودخانه‌ها و آب چاه فعالیت کشاورزی را به سرانجام خواهند رساند، تصریح کرد: کشت دوم شالیکاری برای منابع آبی مازندران سم است که باید جلوگیری شود.
✓ ۹۸ درصد آب‌بندان‌های مازندران پر شد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران از پرشدگی حدود ۹۸ درصد آب‌بندان‌های مازندران در ابتدای سال ۱۴۰۳ خبر داد و گفت: بارش‌های مناسب روزهای اخیر در مازندران منجر به پر شدن بسیاری از آب‌بندان‌های این استان شد و خوشبختانه در آستانه آغاز فعالیت‌های کشاورزی ذخیره آب در آب‌بندان‌های استان وضعیت بسیار مطلوبی دارد.
داودیان افزود: حدود ۸۹۰ قطعه آب‌بندان در مازندران با ظرفیت ذخیره مجموع ۴۰۵ میلیون متر مکعب، نقش مستقیم و اساسی برای تأمین آب کشاورزی نزدیک به ۳۵ هزار هکتار از کشتزارهای استان دارند.
اکنون که خطر کم آبی بر روی مازندران سایه انداخته و کشاورزی این قطب مهم اقتصادی مازندران را نشانه رفته است بیش از هر زمانی لازم است تا بحران آب در ایران؛ عوامل، پیامدها و راه حل‌ها بررسی شود و ذهنیت عمومی که توهم فراوانی آب است اصلاح شود و هماهنگی برنامه‌ریزی در سطح ملی را شاهد باشیم.
مازندران سالانه هشت میلیون تن محصول مختلف تولید می‌کند که از این تعداد ۵ میلیون تن مربوط به بخش کشاورزی است، همچنین این استان یک میلیون از میزان دو میلیون تن برنج کشور را تولید می‌کند.
