تیرنگ نیوز:
روند کاهشی ذخیره آب در مخزن سدهای مازندران طی سه سال اخیر بر اساس آمارها کماکان ادامه دارد و وضعیت نگران‌کننده‌ای را برای تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی و حتی آشامیدنی در ماه‌های پیش رو ترسیم می‌کند.
در آذرماه سال گذشته بود که معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی مازندران در جلسه مدیریت منابع آب استان اشاره کرده بود که میزان بارندگی ۷۰ میلی‌متر و به لحاظ درصدی ۴۱ درصد در پایان پاییز کاهش داشته است هرچند این آمار در ماه دوم زمستان و اسفند ماه اندکی بهبود بخشیده شد و با کمی ارتقا به ۳۱ درصد کاهش بارندگی نسبت به سال زراعی قبل رسید.
وضعیت آبدهی رودخانه‌های استان و سد شهید رجایی نیز چندان رضایت بخش نبوده است و میزان ذخایر این سد تا درصد زیادی کاهش داشته است.
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای مازندران در این باره، با اشاره به اینکه بارندگی اخیر تغییر چندانی در وضعیت سدها نداشته است و تنها وضعیت آبخوان‌ها را به حالت تعادل نزدیک کرده است، اظهار کرد: سدها به گونه‌ای هستند که باید آب ورودی خود را از بالادست دریافت کنند اما در همان ارتفاعات هم چندان باران نباریده است؛ بلکه به صورت برف بوده و این بارش هم چندان قابل توجه و چشمگیر نیست که بخواهد آورده‌های خوبی برای سدها داشته باشد.
سقوط ذخیره سدهای مازندران
فرهاد مشهدی خُلِردی با اشاره به نزدیک شدن آبخوان‌ها در پایین دست به حالت تعادل، افزود: آبخوان‌ها و همان آب‌های زیر زمینی در پایین دست از آنجا که قالب بارش‌ها به صورت باران بوده است در دشت‌هایی چون حوزه تجن، دشت ساری، نکا و قائمشهر وضعیت اندکی بهتر و به تعادل نزدیک شده است.
وی با بیان اینکه در صورتی که بارندگی‌ها ادامه یابد احتمال اینکه وضعیت بهتر شود وجود دارد، تصریح کرد: در غرب استان مازندران به جز سد میجران سد دیگری نداریم تا از طریق بالادست ذخیره سازی صورت گیرد که آنهم تنها حدود هشت میلیون متر مکعب ظرفیت دارد که با بارندگی شدید پر می‌شود.
روند کاهشی ذخیره آب در مخزن سدهای مازندران طی سه سال اخیر بر اساس آمارها کماکان ادامه دارد و وضعیت نگران‌کننده‌ای را برای تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی و حتی آشامیدنی در ماه‌های پیش رو ترسیم می‌کند.
بنا بر داده‌های ثبت شده در ابتدای خرداد 1402، میزان آب ذخیره شده در مخزن سدهای استان حدود 147 میلیون مترمکعب است؛ این در حالی است که ظرفیت ذخیره مخزن سدهای استان حدود 328 میلیون مترمکعب است؛ به بیانی ساده‌تر در ابتدای سومین ماه سال فقط حدود 45 درصد ظرفیت مخازن سدهای مازندران پر شده‌اند.
بررسی داده‌های مربوط به سال‌های 1400 و 1401 که سال‌های اول و دوم دوره کنونی خشکسالی محسوب می‌شوند نیز نشان می‌دهد که وضعیت این دو سال از نظر میزان ذخایر پشت سدها دست‌کم بهتر از سال جاری بود؛ به طوری که در ابتدای خرداد 1400 حجم آب ذخیره شده در مخزن سدهای استان 264 میلیون مترمکعب، یعنی حدودا 118 میلیون مترمکعب بیشتر از ابتدای خرداد امسال بود؛ در زمان مشابه پارسال -ابتدای خرداد 1401- نیزحجم آب ذخیره شده در مخزن سدهای مازندران 247 میلیون مترمکعب ثبت شده بود که حدود 100 میلیون متر مکعب بیشتر از ابتدای خرداد امسال است.
مرور این آمارها از زاویه‌ای دیگر می‌تواند عمق بحران کم‌آبی و خشکسالی در مازندران را با وضوح بیشتری نشان دهد؛ ابتدای خرداد 1401 میزان ذخایر سدهای مازندران حدود 17 میلیون مترمکعب کمتر از زمان مشابه سال 1400 بود اما در زمان مشابه امسال –خرداد 1402- این کاهش نسبت به سال ماقبل حدود 100 میلیون مترمکعب ثبت شده است.
در حالی که بارندگی‌های فروردین و اردیبهشت بالاتر از حد نرمال بوده و تا حدودی شرایط بهتری نسبت به ماه‌های گذشته را نشان می‌داد، اما دِبی آب ورودی به سدهای استان در ابتدای خرداد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد؛ برای نمونه دِبی ورودی سد شهید رجایی در دومین روز خرداد امسال 1.97 مترمکعب بر ثانیه است که این رقم در مدت مشابه سال قبل 4.28 مترمکعب ثبت شده است.
با توجه به کاهش میزان ذخیره آب در مخزن این سد و همچنین میزان دِبی ورودی آب، دِبی خروجی نیز کاهش یافته است؛ به طوری که دِبی خروجی سد شهید رجایی از 15.72 مترمکعب بر ثانیه در ابتدای خرداد 1401 به 2.14 مترمکعب بر ثانیه در ابتدای خرداد امسال کاهش یافته است.
این وضعیت در میزان ذخیره و آبدهی سدهای مازندران در حالی مشاهده می‌شود که حجم آورد رودخانه‌های استان نیز کاهشی چشمگیر و نگران‌کننده دارد؛ آورد رودخانه‌های استان نسبت به مدت مشابه درازمدت 58 درصد و نسبت به مدت مشابه سال گذشته 46 کمتر شده است.
در چنین شرایطی توجه به توصیه‌های کارشناسان درباره رعایت مسائل مربوط به مصرف آب کشاورزی و همچنین جدی گرفتن اعلام ممنوعیت کشت در برخی نقاط استان به عبور بهتر و کم‌هزینه‌تر از دوره بحران خشکسالی کمک خواهد کرد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران با اشاره به کاهش سطح آب سفره‌های زیرزمینی و ورود میلیون‌ها مسافر و گردشگر به این استان، از به صدا درآمدن زنگ خطر بحران کم‌آبی در این خطه شمالی کشور خبرداد.
بهزاد برارزاده با اشاره به گردشگر پذیربودن مازندران که افزایش سرانه جمعیتی غیربومیان را به همراه دارد، اظهار داشت: زیرساخت‌های آبی این استان به هیچ عنوان جوابگوی نیازها برای تامین آب آشامیدنی مورد نیاز مردم بومی و غیربومی منطقه نیست و این کار خدمت‌رسانی به مردم را با مشکل مواجه کرده است.
وی گفت: نبود زیرساخت‌های مناسب و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی از یک سو و جمعیت بیش از سه میلیون نفری مازندران در کنار جمعیت بالای غیربومیان و گردشگران از سویی دیگر باعث شده تا برای تامین آب آشامیدنی مورد نیاز با مشکل مواجه شویم
برارزاده با بیان اینکه سرانه مصرف آب آشامیدنی در مازندران از میانگین کشوری بالاتر است، سرانه تولید آب در هر شبانه روز برای هر مازندرانی در مناطق شهری را ۲۰۰ و در مناطق روستایی را نیز ۱۷۱ لیتر عنوان کرد و گفت که از این میزان شهروندان در هر شبانه روز ۱۴۰ تا ۱۵۰ لیتر و در مناطق روستایی نیز ۱۲۰ تا ۱۳۰ لیتر آب مصرف می‌کنند که این میزان بیشتر از حد استاندارد است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران، منابع تامین آب مورد نیاز این استان را از طریق ۷۲۰ حلقه چاه، ۳۵۳ دهنه چشمه، رودخانه سردآبرود و همچنین بهره‌گیری از آب سد رجایی، البرز و میجران اعلام کرد و گفت که برای جبران کم‌آبی و تامین آب آشامیدنی مورد نیاز مردم، باید از منابع آب‌های سطحی استفاده کنیم.
برارزاده با بیان اینکه میزان آب‌های تولیدی و استحصالی در برخی شهرهای این استان با سرانه مصرف آن مطابقت ندارد و تداوم این امر کار خدمت رسانی به مردم را با مشکل مواجه کرده است، بیان کرد: هم اکنون تنها از ۱۲ درصد آب‌های سطحی این استان از طریق سه سد برای تامین آب آشامیدنی مورد نیاز مردم استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه شرق مازندران هم اکنون با کمبود منابع آب آشامیدنی مواجه است، افزود: برای رفع این مشکل و تامین آب آشامیدنی پایدار، آب سد گلورد باید به شرق استان انتقال یابد.
* دولت به دنبال راهی برای مدیریت و حل بحران خشکسالی و بحران آب در کشور است
پروفسور علی یخکشی با بیان اینکه دولت به دنبال راهی برای مدیریت و حل بحران خشکسالی و بحران آب در کشور است، گفت: در صورت ادامه روند خشکسالی، ازدیاد جمعیت در ایران و مصرف بی رویه آب، این بحران‌ها شدیدتر می‌شوند. ممکن است در آینده نه چندان دور بسیاری از شهرهای ایران فاقد آب شوند و مردم آن مناطق به ویژه مردم فلات مرکزی ایران مجبور به مهاجرت شوند و اگر به استان‌های دیگری که منابع آبی بیشتری را در اختیار دارند مهاجرت کنند قطعا بحران شدید فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و کمبود منابع در این استان‌ها به وجود می‌آید. باید دولت راهکارها و تمهیدات لازم را برای جلوگیری از تشدید این بحران‌ها انجام دهد.
پدر دانش محیط زیست ایران با بیان اینکه از هزاران سال قبل دغدغه آب در ايران، وجود داشت، گفت: كتيبه‌‌اي منسوب به داريوش اول از دوره هخامنشيان موجود است كه می‌گويد «خدايا ايران را از خشكسالي و ايراني را از دوروئی حفظ بفرما»؛ بنابراين 2500 سال پيش هم مردم ايران پديده خشكسالی را لمس کردند چون اصولاً کشور ما در منطقه‌ای واقع شده كه دارای اقلیمی خشك و نيمه خشك است.
وی با بیان اینکه ایران به طور متوسط سالانه 400 تا 500 میلیارد مترمکعب نزولات آسمانی به صورت برف، باران و تگرگ دارد، گفت: از این مقدار حداکثر 100 میلیارد مترمکعب یعنی حدود 20 درصد نزولات آسمانی جمع آوری و بهره برداری می‌شود و 80 درصد آن هدر می رود چراکه فضای سبز فلات مرکزی ایران از بین رفته و جنگل‌ها و مراتع تخریب شدند و مدیریت درستی صورت نمی‌گیرد.
یخکشی ادامه داد: طبق بررسی و نظر کارشناسان حوزه آب از 100 میلیارد مترمکعب آبی که سالانه از نزولات آسمانی جمع آوری می‌شود 90 درصد در بخش کشاورزی و 10 درصد برای شرب و صنعت مصرف می‌شود. متاسفانه مسوولان وزارت جهاد کشاورزی آموزش‌های لازم و فرهنگ سازی درستی برای کشاورزان انجام ندادند تا در مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی اهتمام ورزند.
پدر دانش محیط زیست ایران ادامه داد: فرهنگ‌سازی‌های لازم برای آحاد جامعه در زمینه مصرف درست آب انجام نشده است و آموزش درست استفاده کردن از آب نبوده است به همین دلیل امروزه مصرف بی‌رویه آب برای شست و شوی ظروف، حمام‌های طولانی و همچنین مصرف بالای آب در صنعت فرسوده و قدیمی کشور را شاهد هستیم .
وی افزود: مشکل دیگری که ما در این بخش داریم مدیریت منابع آبی کشور توسط وزارت نیرو، حفاظت از آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست و بهره برداری آب توسط وزارت جهاد کشاورزی است که این موضوع سبب شد تا مدیریت دقیق و منسجمی بر روی آب در کشور نداشته باشیم.
