تیرنگ:
رودخانه تلار به خاطر برداشت غيرمجاز شن و ماسه و ورود پساب‌های شیميايی كارخانه‌های حريم اين رودخانه در حال نابودی است.
رودخانه تلار در گذشته محل زندگی و پرورش آبزيان مختلف بود ولی در حال حاضر نه تنها اثری از آبزيان در آن نيست، بلكه برداشت غير مجاز شن و ماسه از سواحل و بستر اين رودخانه و همچنين ورود پساب‌های صنعتي، خانگی و فاضلاب‌هاي شهری از آن “گندابي” بيش باقی نگذاشته است.رودخانه‌ای كه قبلاً مناظري زيبا را در اين منطقه خلق كرده بود، هم‌اكنون به جوی آبی برای دفع زباله تبديل شده است.
به گفته برخی منابع محلی برداشت بی‌رويه شن و ماسه در سواحل اين رودخانه علاوه بر افتادگی بستر و تخريب حريم رودخانه سبب تخريب سردهنه‌های كشاورزی شده و احتمال بروز سيلاب را افزايش داده است.
* راه‌های صیانت از رودخانه تلار در برابر آسیب‌ها
رئیس خانه مشارکت مردم در سلامت شهرستان‌های سوادکوه و سوادکوه‌شمالی در گفت‌وگویی با اشاره به اینکه طرح «بررسی و آسیب‌شناسی مسائل و تهدیدات وارده به رودخانه تلار و سرشاخه‌های آن و راه‌های صیانت در برابر آسیب‌ها» در مجمع بسیجیان شهرستان سوادکوه انتخاب و در مجمع استانی تقدیر شد، گفت: این طرح با رویکرد بررسی علل کاهش دبی آب، تبدیل سرشاخه‌ها از حالت دائمی نزدیک به فصلی شدن، انواع آلودگی، علل آسیب به پیکره رودخانه و تلاش برای صیانت از رودخانه تلار در سوادکوه جهت کاهش تهدیدات بیولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی و تصاحب حریم و بستر مورد توجه قرار گرفت.
عبدالله شهمیر‌شورمستی افزود: تهدیدات وارده به رودخانه تلار و سرشاخه‌هایش با سلامت و کیفیت آب و سلامت اجتماع و بهداشت‌محیط و اقتصاد بخشی از مردم، حتی وحدت جوامع شهری و روستایی مسیر گره خورده است و موجب گله مندی بخش قابل توجهی از مردم است و سلامت مردم و سلامت گونه‌های گیاهی طول مسیر و سلامت آبزیان به خطر اساسی افتاد.
وی با بیان اینکه به دلیل فعالیت معادن شن و ماسه، معادن زغالسنگ، ورود فاضلاب خانگی، پساب‌های کارخانجات و کارگاه‌های صنعتی، سموم آفات باغی و کشاورزی، کود شیمیایی، شیرابه زباله‌ها، انتقال سرچشمه روزیه به سمنان، تصاحب بعضی از چشمه‌ها به عنوان مشکلات عمده محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: کیفیت آب رودخانه تلار به علت انواع آلودگی‌های بیولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی کاهش یافت و بازدیدهای میدانی و مقایسه نقشه‌های هوایی دهه ۱۳۴۰ با سال ۱۴۰۲ و گفتگو با افراد کهنسال بومی، حکایت از کاهش عرض بستر و حریم رودخانه تلار و سرشاخه‌ها و به خطر‌افتادن سیمای طبیعی رودخانه دارد.
وی اجرا‌نشدن طرح جامع فاضلاب شهری در شهرستان‌های سوادکوه و سوادکوه‌شمالی را موجب ورود روانآبها و سایر آلودگی‌ها به رودخانه ذکر و خاطرنشان کرد: هدف از ارائه طرح بررسی تهدیدات و آسیب‌های وارده به رودخانه تلار با رویکرد کاهش یا حذف عامل‌های آسیب و در حقیقت برای صیانت از رودخانه تلار و سرشاخه‌ها است که مستقیم با سلامت جسم، روان، محیط زیست، اقتصاد، محصولات باغی و کشاورزی و زراعی و آب شرب سر‌وکار دارد.
شهمیر به هماهنگی با دامداران برای تناسب تعداد دام و چراگاه و زمان تردد، هماهنگی با منابع طبیعی برای کاشت نهال‌های متناسب با اقلیم و محیط به منظور جلوگیری از سیل، شیار افقی کشاورزان و شیار افقی حوضه آبریز برای جلوگیری از سیلاب و کمک به کاهش سرعت آب برای فرو رفتن در زمین، پل‌های مرتفع در راه‌های روستایی به جای پل‌های کوتاه، طرح‌های رود‌کناری با اعتبارات شورای عالی شهرسازی و معماری، سد حائل کناره‌دره و رودخانه توسط شهرداری و آب منطقه‌ای و مدیریت بحران و راهداری، الزام تمامی کارخانجات داخل شهرک صنعتی و خارج شهرک توسط دادستانی، صمت، شهرک‌های صنعتی، محیط زیست و شبکه بهداشت به تصفیه‌خانه مجهز و نصب دوربین بدون نقطه کور و پایش ۲۴ ساعته اشاره کرد.
وی افزود: رایزنی شهرداری‌های شهرهای چهارگانه با شهرداری شهر بزرگتر یعنی قائمشهر برای احداث نیروگاه زباله‌سوز، سرکشی روزانه ضابط دادستان، کارشناسان محیط زیست و شبکه بهداشت در اماکن دفن زباله شهرهای شیرگاه و زیراب و پل سفید، الزام تمامی شهرداری‌ها به اجرای طرح تفکیک زباله از درب منازل و آموزش به شهروندان، ملزم‌کردن معادن شن و ماسه و زغالسنگ به دستورالعمل‌های زیست‌محیطی، پای‌کار‌آمدن دستگاه‌هایی با رویکرد جامعه‌شناسانه، آموزشی، فرهنگی و مذهبی در نهادینه کردن فرهنگ «آب را آلوده نکنیم»، اقدام اداری و حقوقی برای بازگرداندن حق‌آبه چشمه روزیه، آزادسازی چشمه‌های تصاحب‌شده در دست اقدام است.
شهمیر، نظارت بر انفجارها و تعطیلی معادنی که ماهیت رودخانه را به خطر انداختند را از طرح‌های دیگر پیشگیری ذکر کرد و گفت: استقرار طرح جامع فاضلاب شهری در سوادکوه و سوادکوه‌شمالی، انتقال خودروهای فاضلاب‌کِش سرویس بهداشتی به تصفیه خانه‌های مخصوص، آموزش به روستاییان در دفن صحیح زباله یا انتقال صحیح به اماکن دفن زباله، رعایت دستورالعمل آژانس حفاظت از محیط زیست(EPA) که لیستی از محصولات تمیزکننده (و همچنین انواع دیگر محصولات) را که «سبز» محسوب می‌شوند، ارائه می‌دهد، به این معنی که آنها منبع آب را آلوده نمی‌کنند و از لوازم معمول خانگی مانند سرکه‌سفید و جوش‌شیرین می‌توان برای همه موارد از شستن پنجره‌ها گرفته تا شستشوی کاشی‌های حمام استفاده کرد و سمی هم نیستند را می‌توان از راهکار‌های دیگر جلوگیری از آسیب به رودخانه تلار ذکر کرد.
* تخریب، آلایندگی و کاهش دبی
رئیس محیط زیست شهرستان‌های سوادکوه و سوادکوه‌شمالی با اشاره به اینکه کلماتی مانند تخریب، آلایندگی و کاهش دبی را می‌توان برای وضعیت فعلی رودخانه تلار به کار برد، گفت: از وضعیت تهدید به وضعیت تخریب در رابطه به رودخانه تلار رسیدیم و معادن شن و ماسه به عنوان یکی از مهمترین عوامل خسارت‌زننده به رودخانه تلار به عنوان کانون ریزگرد‌های شهرستان در آینده محسوب می‌شوند.
ابراهیم فلاحی در گفت‌وگویی افزود: برای راه‌اندازی دو واحد سنگ‌شکن در سوادکوه مخالفت کردیم که در کارگروه ماده ۱۱ استان، مجوز گرفتند و در حدود ۱۵کیلومتری محور خطیرکوه حدود ۱۶ معدن سنگ‌شکن فعال داریم و البته تعداد مجوزهایی هم وجود دارد که هنوز شروع به کار نکردند.
وی با بیان اینکه ۳۰ درصد حق‌آبه چشمه روزیه به مازندران داده نمی‌شود و رودخانه‌های بالادست دائمی به فصلی تبدیل شدند، خاطرنشان کرد: چشمه‌هایی که سرشاخه‌های تلار را سیراب می‌کردند به روستاها یا ویلاهای شخصی هدایت شد که چند نمونه نامه‌نگاری و پیگیری انجام شد که توسط دستگاه‌های مرتبط به نتیجه خاص نرسید.
فلاحی به تخریب پوشش مسیر رودخانه‌ها و اطراف چشمه‌ها به دلیل تغییر مسیر یا حذف آن اشاره و اظهار کرد: فعالیت معادن پوشش گیاهی را از بین می‌برد و سرعت روانآبها را بیشتر و بستر رودخانه‌ها را تخریب می‌کند و به فرسایش خاک منجر می‌شود.
*فرایند تسهیل‌گرایانه
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سوادکوه از امکان بهره‌مندی گردشگری اطراف رودخانه خبر داد و گفت: حریم کیفی ۱۷ متر از ۲ رودخانه تعریف شد و متقاضیان و سرمایه‌گذاران می‌توانند با ارائه طرح و معرفی میراث فرهنگی اقدام به فعالیت گردشگری در اطراف قانونی رودخانه تلار داشته باشند.
مرتضی قربانی، افزود: تقاضاهایی برای بهره‌مندی گردشگری از اطراف رودخانه ارائه شد و ما فرایند تسهیل‌گرایانه‌ای را انجام دادیم و سرمایه‌گذاران یا متقاضایان در حال تکمیل فرایند هستند.
مسئولان و همه شهروندان حاشیه رودخانه تلار اگر بعد از این همه فجایع زیست محیطی اقدامی برای حل مشکل نکنند به طور حتم به زودی مثل بسیاری از پدیده های طبیعی کشور که ازبین رفته اند، شاهد مرگ بزرگترین رودخانه مازندران خواهیم بود.
