تیرنگ:
استان مازندران، با پوشش وسیع جنگلی و منابع طبیعی منحصر به‌فرد خود، یکی از زیباترین و حیاتی‌ترین مناطق شمال ایران به‌شمار می‌رود. این استان، که بخشی از جنگل‌های هیرکانی را در دل خود جای داده، علاوه بر نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی، نقشی بی‌بدیل در تعدیل اقلیم، تولید اکسیژن، ذخیره آب، پیشگیری از فرسایش خاک و توسعه گردشگری ایفا می‌کند. با این حال، روند نگران‌کننده تخریب جنگل‌ها، بهره‌برداری بی‌رویه، تغییر کاربری اراضی، و ساخت‌وسازهای غیرمجاز، حیات اکولوژیک این منطقه را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
در چنین شرایطی، تقویت جنگل‌کاری به‌عنوان یکی از راهکارهای اساسی احیای محیط‌زیست و تضمین توسعه پایدار، ضرورتی غیرقابل چشم‌پوشی است.
✓ وضعیت کنونی جنگل‌ها در مازندران
جنگل‌های مازندران، که بخش مهمی از این عرصه را تشکیل می‌دهند، در معرض تهدیدهای متعددی قرار دارند:
_بهره‌برداری بی‌رویه چوب، به‌ویژه در سال‌های قبل از طرح تنفس جنگل
_توسعه شهری و ساخت‌وساز در نوار سبز حاشیه جنگل‌ها
_زمین‌خواری و تغییر کاربری اراضی به باغ ویلا و مراکز تفریحی
-آتش‌سوزی‌های به‌ویژه در فصول گرم
-کاهش پوشش گیاهی بومی در اثر چرای بی‌رویه دام
مجموعه این عوامل منجر به تضعیف توان اکولوژیکی جنگل‌ها و از دست رفتن بخشی از ظرفیت‌های طبیعی مازندران می‌شوند.
✓جنگل‌کاری؛ ضرورتی زیست‌محیطی و اقتصادی
جنگل‌کاری، به‌معنای کاشت درختان در مناطق فاقد پوشش جنگلی یا احیای عرصه‌های تخریب‌شده، یکی از مؤثرترین راهکارها برای مقابله با بحران زیست‌محیطی در شمال کشور است. این اقدام، در ابعاد مختلفی اهمیت دارد:
۱. مقابله با فرسایش خاک
مازندران با وجود بارندگی‌های فصلی، مستعد فرسایش خاک در مناطق شیب‌دار است. درختان با تثبیت خاک و کاهش روان‌آب‌ها، نقش مهمی در حفظ کیفیت و کمیت خاک ایفا می‌کنند.
۲. احیای منابع آب
درختان جنگلی به افزایش نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی کمک کرده و با افزایش رطوبت منطقه، از خشک‌سالی‌های موضعی جلوگیری می‌کنند.
۳. مقابله با آلودگی هوا و گرمایش زمین
جنگل‌ها منبع عظیمی برای جذب دی‌اکسیدکربن و تولید اکسیژن هستند. در شرایط فعلی که پدیده گرمایش جهانی و آلودگی هوا به چالش‌های اساسی تبدیل شده‌اند، گسترش پوشش سبز ضرورت دوچندان دارد.
۴. اشتغال‌زایی و توسعه پایدار
جنگل‌کاری علمی و هدفمند، به ایجاد فرصت‌های شغلی در زمینه نهال‌کاری، مراقبت، بهره‌برداری اصولی و آموزش محیط‌زیستی منجر می‌شود و می‌تواند بخشی از معضل بیکاری در روستاهای جنگلی را حل کند.
✓موانع موجود در مسیر توسعه جنگل‌کاری
با وجود شناخت اهمیت جنگل‌کاری، موانع متعددی مانع از اجرای فراگیر آن در مازندران شده است:
-کمبود بودجه و تجهیزات در دستگاه‌های اجرایی منابع طبیعی
-نبود مشارکت مؤثر مردم محلی و ساکنین روستاها
-نبود برنامه‌ریزی کافی و استمرار در طرح‌های احیایی
✓راهکارهای تقویت جنگل‌کاری در مازندران
برای گذر از بحران و دستیابی به بازسازی اکوسیستم جنگلی، می‌توان مجموعه‌ای از راهکارهای علمی، مشارکتی و سیاستی را پیشنهاد کرد:
۱. جلب مشارکت مردمی
فرهنگ‌سازی در میان ساکنین بومی، آموزش اهمیت جنگل‌کاری، و ارائه مشوق‌های اقتصادی مانند حمایت از تعاونی‌های روستایی در حوزه نهال‌کاری، نقش بسزایی در موفقیت طرح‌ها دارد.
۲. حمایت دولت و نهادهای نظارتی
دولت باید بودجه کافی برای اجرای طرح‌های جنگل‌کاری تخصیص دهد و هم‌زمان، با نظارت دقیق بر طرح تنفس جنگل و جلوگیری از دست‌اندازی سوداگران، عرصه را برای اجرای درست برنامه‌ها فراهم کند.
۳. بهره‌گیری از دانش بومی و دانشگاهی
همکاری میان اداره منابع طبیعی، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌تواند موجب اجرای پروژه‌های دقیق‌تر، منطقه‌محور و مبتنی بر اقلیم بومی مازندران شود.
۴. اولویت‌دهی به گونه‌های بومی
جنگل‌کاری باید با تکیه بر گونه‌های بومی انجام گیرد تا اکوسیستم منطقه دچار اختلال نشود. کاشت گونه‌های وارداتی یا غیرسازگار، نه تنها کمکی به احیا نمی‌کند، بلکه ممکن است به تنوع زیستی آسیب برساند.
۵. آموزش محیط‌زیستی
افزایش آگاهی عمومی از اهمیت جنگل‌ها از طریق رسانه، مدارس، دانشگاه‌ها و مساجد، نقشی کلیدی در حفاظت از نتایج جنگل‌کاری دارد. مردمی که اهمیت جنگل را بدانند، خود حافظ آن خواهند شد.
✓سخن پایانی
جنگل‌های مازندران، میراث طبیعی هزاران‌ساله‌ای هستند که با تهدیدهای جدی روبه‌رو شده‌اند. تداوم روند تخریب و بی‌توجهی به ظرفیت‌های اکولوژیکی آن، نه‌تنها محیط‌زیست را از تعادل خارج می‌کند، بلکه معیشت و آینده نسل‌های بعد را به‌خطر خواهد انداخت.
در چنین شرایطی، تقویت برنامه‌های جنگل‌کاری، یک اولویت ملی است؛ نه فقط به‌عنوان پروژه‌ای محیط‌زیستی، بلکه به‌مثابه طرحی راهبردی و توسعه پایدار.
حمایت دولت، مشارکت مردم، بهره‌گیری از علم روز، و حفاظت مؤثر از اراضی، می‌تواند جنگل‌های مازندران را به تعادل طبیعی بازگرداند. اگر امروز اقدام نکنیم، فردا ممکن است برای احیای آنچه از دست رفته، خیلی دیر باشد.
