تیرنگ:
چه بخواهیم چه نخواهیم بیشتر ما اگر زنده بمانیم روزهای سالمندی را تجربه خواهیم کرد .
استان ما استانی سالمند محسوب می‌شود و رشد جمعیت سالمند آن نیز قابل توجه است. هر روز در خیابان‌ها و پارک‌های شهر و روستاها‌ی‌مان سالمندان را می‌بینیم که دور هم جمع می‌شوند و دقایقی را می‌گذرانند. برخی‌ها هم دقایق و ساعاتی را به تنهایی سپری می‌کنند. کافی است یک بعدازظهر سری به یک پارک بزنیم تا هم آن‌ها و هم آینده خودمان را ببینیم.
به یکی از پارک‌های قائمشهر می‌روم، پیرمردی را می‌بینم که روی صندلی تنها نشسته است، گویا منتظر دوستانش است.
هفتاد و شش بهار را پشت سر گذاشته است، این را خودش می‌گوید وقتی از او درباره سن و سالش می‌پرسم.
اسمش «علی» است، همسرش دو سال پیش فوت کرده و الان با دخترش که چهل سال دارد زندگی می‌کند.
دکترها می‌گویند، پوکی استخوان گرفته‌ام، از طرفی چشم‌هایم کم‌سو شده است، این را علی جعفرنژاد می‌گوید.
سه فرزند دارد که همه متاهل هستند یکی از پسرانش به خارج از کشور رفته در واقع مهاجرت کرده، پسر دیگرش در تهران کار می‌کند. شغلش را نمی‌داند ولی می‌گوید از همه فرزندانم راضی هستم.
جوان تر که بود در ذوب آهن کار می‌کرده است، از دلتنگیش برای نوه‌هایش می‌گوید، در عین حال از حقوق پایین بازنشستگان گلایه دارد.
حق هم دارد، هزینه دکتر، دارو، خوراک، پوشاک و هزار هزینه رو به رشد دیگر کمر جوان‌ها را خم کرده چه برسد به این پیرمرد.
دوستانش کم کم از راه می‌رسند، کمالی که فروشگاه داشت و الان آن را به پسرش سپرده می‌زند زیر خنده و به زبان محلی می‌گوید : «گت پیر درد و دل کندی؟!»
او در جوابش می‌گوید: « نا، دردمن و دل من»
آقا رجب سر صحبت با من را باز می‌کند و می‌گوید: «وچه خاری»
نمی‌توانم با او مازندرانی صحبت کنم، به زبان فارسی می‌گویم: «شکر پدر جان»
با خودم فکر می‌کنم وقتی من و هم نسلانم که اهل فرهنگ و رسانه هستیم نمی‌توانیم مازندرانی صحبت کنیم چه انتظاری از نسل بعدی می‌توانیم داشته باشیم!
می‌گوید: اِما ایستگاه آخر درمبی! ته ایستگاه اول!
دلم می‌گیرد از اینکه او به فکر مردن است.
همه ما اطرافمان سالمندانی داریم که قدرشان را نمی‌دانیم. آنهایی که به قول خودشان در ایستگاه آخر هستند و در صف شلوغ سالمندی ایستاده‌اند!
دکترای MPH مدرس دانشگاه پیرامون شرایط و ویژگی‌های لازم برای داشتن دوره سالمندی خوب و سالم گفت: جمعیت دنیا به سرعت در حال پیر شدن است و در مقایسه با سایر گروه‌های سنی، جمعیت سالمندی از رشد سریعتری برخوردار است. سازمان جهانی بهداشت پیش‌بینی کرد تا سال2050 حدود 22 درصد جمعیت دنیا را سالمندان تشکیل می‌دهند و این نرخ جمعیت در ایران به حدود 28 درصد خواهد رسید. به عبارتی تا چند سال دیگر حدود یک سوم جمعیت کشور ما را سالمندان تشکیل خواهند داد.
✓عوامل افزایش جمعیت سالمندی
دکتر «رضا افتخاریان» افزود: عوامل متعددی در افزایش جمعیت سالمندی دخالت دارد که از جمله آن می‌توان به بهبود استانداردهای زندگی، کنترل جمعیت و کاهش تولدها، افزایش طول عمر انسان‌ها، بهبود وضعیت بهداشتی و پزشکی، سازمان‌دهی روابط اجتماعی و خانوادگی، پیشرفت‌های صنعتی، پیشگیری و تشخیص درمان بیماری‌ها اشاره کرد.
وی هچنین در تعریف سالمندی موفق اظهار کرد: اگر بخواهیم سالمندی موفق را تعریف کنیم، دست یافتن به سالمندی سالم یا از طریق اجتناب یا به تعویق انداختن بیماری‌ها در سالمندان اتفاق می‌افتد. سالمندان می‌توانند با حفظ کارایی از طریق دوری جستن یا تعویق انداختن معلولیت یا حفظ استقلال جایگاه اجتماعی‌شان را حفظ کنند و در فعالیت‌های اجتماعی مثمرثمر باشند.
موسس یکی از مرکز جامع توان بخشی روزانه سالمندان تصریح کرد: با تغییرات همه جانبه‌ای که در شکل‌گیری اجتماع ما به وجود آمد، در سال‌های اخیر شاهد این بودیم که تعداد بسیار زیادی از سالمندان به سمت ایزوله شدن یا تنهایی سوق داده شدند. در جوامع گذشته، اساس و پایه جامعه، خانواده‌محوری بود. به دلیل شرایط فیزیکی ساختمان‌ها و فرهنگی که وجود داشت چندین نسل در یک خانه زندگی می‌‌کردند. ولی امروزه متاسفانه به دلیل فرهنگ آپارتمان‌نشینی، مسائل اقتصادی، اجتماعی و اختلاف فرهنگی باعث شد تا سالمندان بیشتری به صورت ایزوله یا تنها زندگی کنند.
✓ تنهایی سالمندان؛ بیماری‌های مزمن و محدودیت روابط اجتماعی
این پزشک متخصص با بیان اینکه تنهایی در سالمندان باعث محدود شدن روابط اجتماعی آنان می‌شود، خاطرنشان کرد: برقراری روابط اجتماعی به ویژه با اعضای خانواده، همسایه‌ها، جامعه، شرکت در شوراها، حضور در فعالیت‌های اجتماعی شهر، محله یا مکانی که زندگی می‌کنند و همچنین بهره‌مندی از سالمندان به عنوان مشاور در محل کار سابق به جلوگیری از ایزوله شدن و تنهایی‌شان کمک می‌کند.
وی افزود: تنهایی در سالمندان عوارض بسیار زیادی دارد. در سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند احتمال بروز اختلالات روحی به ویژه افسردگی، خودکشی، اعتیاد، کاهش سطح سلامت، کاهش کیفیت و رضایتمندی از زندگی بیشتر است. تنهایی می‌تواند باعث افزایش معلولیت و بستری شدن سالمندان در بیمارستان‌ها شود. نیاز است سالمندان توسط شبکه‌های جامعه‌محور حمایت شود تا بتوانند راحت‌تر با بیماری‌ها، وابستگی و تنهایی مقابله کنند، شاد بمانند و سالمندی موفق را تجربه کنند.
افتخاریان با بیان اینکه از جمله عوارض «تنهایی» ایجاد یا تشدید بیماری‌های مزمن در سالمندان است، افزود: می‌دانیم که یکی از معضلات و مشکلات قرن اخیر بیماری آلزایمر است. تنهایی می‌تواند بیماری آلزایمر را به شدت تشدید کند. ما توصیه می‌کنیم که این بیماران از محیط زندگی و خانه خود جدا نشوند. جدا شدن سالمند از محیطی که سالها در آن زندگی کرد و ارتباط نداشتن با افرادی که می‌شناسد می‌تواند ایجاد اضطراب و تشدید بیماری آلزایمر را شدت دهد. توصیه می‌کنیم فرد سالمند در محیط زندگی‌اش که سالها در آن زندگی می‌کرد حضور داشته باشد و به هیچ عنوان تنها نماند. چرا که تنهایی نه فقط باعث ایجاد خطراتی همچون آتش‌سوزی، فرار از خانه، گم شدن و به خطر انداختن جان سالمند می‌شود بلکه بیماری آلزایمر را به شدت تشدید می‌کند.
✓سالمندی بیماری نیست
وی با اظهار اینکه سالمندی مترادف با بیماری نیست و این مفهوم باید از ذهن مردم پاک شود، تصریح کرد: همان‌طور که یکسری از بیماری‌ها مثل آبله مرغان، سرخک و سرخجه در دوران کودکی شایع است، بعضی از بیماری‌ها در دوران سالمندی هم شایع هستند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به آلزایمر، دمانس، افسردگی، اختلالات روحی و بیماری‌های مزمن مثل فشار خون، دیابت، پوکی استخوان در خانم‌ها و اختلالات تناسلی در آقایان مثل بزرگ شدن پروستات اشاره کرد.
این پزشک متخصص گفت: بسیاری از بیماری‌های دوران سالمندی در دوران میانسالی با ایجاد یک راهبرد مدیریتی و ایجاد کیفیت زندگی مناسب، ورزش و تغذیه درست قابل پیشگیری هستند. اگر خانمی پس از سن 40 سالگی به طور مرتب کلسیم مورد نیاز بدن خود را از طریق لبنیات، تخم‌مرغ و داروهای حاوی کلسیم جبران کند، هرگز در دوران سالمندی دچار پوکی استخوان نخواهد شد. رعایت رژیم غذایی، تغدیه مناسب و کنترل مرتب توسط پزشک مانع ابتلا فرد به فشار خون و دیابت خواهد شد. یا در صورت ابتلا، دچار عوارض کمتری می‌شود. بیماری‌هایی که در سالمندی شایع هستند مانند سایر بیماری‌های قابلیت درمان دارند.
✓سندروم آشیانه خالی
افتخاریان با بیان اینکه سندروم «آشیانه خالی» فقط مختص سالمندی نیست و می‌توان در گروه‌های سنی دیگر هم آن را مشاهده کرد، گفت: آنچه در مورد این سندروم مطرح است، سمبلی برگرفته از پرندگانی است که جوجه‌های‌شان بعد از بزرگ شدن از لانه خارج می‌شوند و والدین مدتی پس از تنها شدن لانه را ترک می‌کنند. این اتفاق در جوامعی مثل جوامع ما که در حال گذر از مرحله سنت به مدرنیته هستیم هم عوارض بیشتری دارد و هم نمود بیشتری پیدا می‌کند.
وی افزود: پدر و مادر پس از سالها زندگی در کنار هم وقتی فرزندان ازدواج می‌کنند، با فضای خالی در خانه مواجه می‌شوند که این تنهایی در آن‌ها اضطراب ایجاد می‌کند. معمولا در این مرحله والدین برای اینکه خلاء موجود را پر کنند به خاطرات گذشته برمی‌گردند، گذشته را باهم مرور می‌کنند و ناکامی‌های زندگی را به گردن هم می‌اندازند. برای همین است وقتی سندروم آشیانه خالی رخ می‌دهد ممکن است ما شاهد طلاق، جدایی‌های واقعی و طلاق‌های عاطفی باشیم. والدین طی سال‌هایی که فرزندان در خانه بودند فرصت نکردند از لحاظ روان شناختی به هم نزدیک شوند و مشکلات خود را حل کنند و با خروج فرزندان از منزل، عقده‌ها و مشکلاتی که در این سالها روی هم انبار شد نمود بیشتری پیدا می‌کند
✓ احتمالا جمعیت سالمند کشور در سال ۱۴۲۰ دو برابر شود
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: با توجه به تغییر و تحولات جمعیتی، متأسفانه روند باروری در کشور در سال‌های اخیر شیب نزولی داشته است به گونه‌ای که نرخ باروری کلی از ۲.۱ در سال ۱۳۹۵ به ۱.۶۵ در سال ۱۴۰۰ رسید و پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۲۰ جمعیت سالمند کشور حدوداً دو برابر شود که این روند در دیگر کشورها طی ۱۰۰ سال اتفاق افتاده است.
دکتر فرهاد غلامی، اظهار کرد: جمعیت جوان و سرمایه انسانی به عنوان مهم‌ترین رکن مؤثر بر توسعه جوامع، بستر خلاقیت و پویایی بوده و توسعه اقتصادی و اجتماعی را برای کشور فراهم می‌کند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران با تاکید بر اینکه روند سالمندی در کشور ما بسیار سریع‌تر از کشورهای همجوار طی می شود، تصریح کرد: در حال حاضر کشور ما در پنجره فرصت جمعیتی قرار گرفته و برای بهره مندی از این فرصت مستلزم مدیریت صحیح همراه با اتخاذ سیاست های حمایتی، ترغیب فرزندآوری منطبق با سیاست های کلی جمعیت و خانواده در راستای افزایش نرخ باروری و موالید به حداقل ۲.۵ طی پنج سال است.
وی ادامه داد: در این راستا انتظار می رود متولیان و همکاران پر تلاش حوزه سلامت با به کارگیری تدابیر ارزشمند و تمهیدات درست، اقدامات اساسی را به منظور پیشگیری از بیماری‌ها، درمان ناباروری، حمایت از مادران و خانواده در زمان تولد و معیشت فرزندان به عمل آورند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران، با بیان اینکه برای داشتن جمعیت جوان باید تاثیر مثبت فرزند آوری در جامعه به درستی تبیین شود، خاطرنشان کرد: ارائه تسهیلات و حمایت های مالی، خدمات اجتماعی و آموزشی در چهارچوب قانون جهت ترویج و آگاهی بخشی وجوه مثبت ازدواج، آموزش مهارت های دوران ازدواج، فرزندآوری، آثار منفی کم فرزندی در خانواده و کاهش رشد جمعیت، نهادینه کردن هنجارهای صیانت از تحکیم خانواده، ایفای نقش های خانواده و مقابله با محتوای مغایر با سیاست های جمعیتی، اقدامات و فعالیت های متناسب از مواردی است که باید از سوی متولیان امر مورد توجه قرار گیرد.
این مسئول افزود: بازنگری دستورالعمل ها و متون آموزشی و ترویجی، ارتقای کیفیت مراقبت‌های بارداری در راستای فرزندآوری و زایمان طبیعی مبتنی بر پرونده الکترونیک سلامت و استقرار راهنماهای بالینی سلامت مادر و جنین، از تکالیف دانشگاه علوم پزشکی مازندران است.
غلامی ابراز امیدواری کرد: با همراهی همه همکاران و دست اندرکار حوزه جوانی جمعیت بتوانیم در ساختن ایرانی آباد و سرافراز گام برداریم و الگویی شایسته برای آیندگان باشیم.
با توجه به اصل بیست و نهم قانون اساسی که حمایت از اقشار مختلف جامعه در برابر رویدادهای اقتصادی، اجتماعی و طبیعی و پیامدهای آن را از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کار افتادگی، بی سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح، ناتوانی جسمی، ذهنی، روانی و نیاز به خدمات بهداشتی، درمانی و مراقبت های پزشکی به صورت بیمه ای و غیر آن (حمایتی و امدادی ) را حقی همگانی می داند، پیشنهاد می شود بسترهای لازم در بحث رفاه اجتماعی، تامین اجتماعی و حمایت اجتماعی برای همه اقشار جامعه مهیا شود و سیاست‌های بلند مدت و کوتاه مدتی در قالب نظام هماهنگ سلامت با رویکرد جنسیتی تدوین و به مرحله اجرا گذاشته شود
