تیرنگ نیوز : بعضی واژه‌ها عجیب و پر از درد هستند مثل واژه کودک همسری؛ کودکانی که به جای آنکه در خانه پدر و مشغول بازی با اسباب بازی‌هایشان باشند به یکباره همسر و مادر می‌شوند بی‌آنکه بسیاری از مسائل زندگی زناشویی را بدانند. آسیب‌های اجتماعی امروزه در ابعاد مختلف زندگی انسان‌ها گسترش یافته و چالش‌های جدی را پیش روی آنها قرار داده است. کودک همسری به عنوان یکی از این آسیب‌ها است که به دلیل فقر اقتصادی و فرهنگی، اعتیاد، موضوعات قومی و قبیله‌ای و مهاجرت شکل می‌گیرد.
*کودکان به سمت بلوغ زودرس پیش می‌روند
غزاله احمدی جامعه‌شناس در این باره معتقد است که رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، کودکان را به سمت بلوغ زودرس جنسی سوق می‌دهند .
وی کودک همسری را ازدواجی ناهمگون، فاقد ابعاد مختلف بلوغ دانست که در بازه زمانی نابهنگام صورت می‌گیرد و حدود ۸۰ درصد با شکست مواجه می‌شود و ادامه داد: افرادی که اقدام به ازدواج با کودکان می کنند و یا در دوران کودکی وارد زندگی زناشویی می شوند، ناآگاه هستند و با فرهنگ غلط در مسیر زندگی قرار گرفته‌اند.
احمدی آغاز زندگی زناشویی را مستلزم بروز جنبه‌های مختلف بلوغ در انسان‌ها دانست و تأکید کرد: انسان قبل از ازدواج باید به چندین نوع بلوغ دست یابد که بلوغ جنسی یکی از جنبه‌های آن است.
* کودکانی که با رنج «کودک‌مادری» تباه می‌شوند
سارا باقری، وکیل دادگستری، با اشاره به ماده ده، چهل و یک قانون مدنی می‌گوید: در قانون مدنی ده، چهل و یک مشخصا سن ازدواج را تعیین شده که برای دختران سن قانونی ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال است؛ اما در همین ماده قانونی اشاره کرده که ازدواج دختر زیر 13 سال و پسر زیر 15 سال منوط و مشروط به اجازه ولی قهری و دادگاه با رعایت مصلحت طفل است؛ یعنی اگر دختری زیر ۱۳ سال ازدواج کند، حتما به اجازه ولی قهری که پدر و جد پدری است، نیاز دارد و دادگاه، با رعایت مصلحت طفل که باید آن را در نظر گرفت، صورت می‌پذیرد. همچنین در کنوانسیون حقوق کودک نیز مشخصا به‌واسطه اینکه سن کودک را
۱۸ سال معرفی کرده و خوشبختانه کشور ما هم به این پیمان‌نامه ملحق شده و از اعتبار بالایی برخوردار است، یعنی مثل قانون داخلی است، به تأمین منافع عالی کودک و عدم تبعیض کودک در برخورداری از امکانات جامعه به‌عنوان دو مورد مهم اشاره شده که با ازدواج کودکان عملا در تعارض است. در واقع همان چیزی که ما در ماده ده، چهل و یک به رعایت مصلحت طفل اشاره می‌کنیم، در کنوانسیون هم رعایت منافع عالی حقوق کودک در نظر گرفته شده و تصریح شده است.
وی ادامه می‌دهد: در کنار همه اینها دخترانی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند و زیر سن قانونی هستند، بیشتر در معرض خشونت خانگی قرار می‌گیرند، مهارت فرزندپروری را ندارند، عدم آگاهی از بهداشت باروری، بلوغ و زایمان زودرس در آنها موجب افسردگی می‌شود و عملا آمادگی لازم جسمی، جنسی و عاطفی را ندارند و دچار آسیب‌های زیادی می‌شوند؛ به دلیل اینکه ازدواج نیاز به رشد و بلوغ و پذیرفتن نقش همسری دارد که عملا در رابطه با این بچه‌ها صورت نمی‌پذیرد. معمولا اگر نگاهی به این موضوع بیندازیم، متوجه می‌شویم این اتفاق بیشتر در مناطق، شهرها و روستاها اتفاق می‌افتد که سنت‌هایی همچنان بر آن جامعه حاکم است و این سنت‌ها و عرف‌های رایج در آن منطقه‌ها، به عنوان یک رسم خانوادگی آبرو و شرافت خانواده مطرح می‌شود. خیلی وقت‌ها این ازدواج‌ها به دلیل مسائل اقتصادی و فقر خانواده‌ها و محرومیت‌های اقتصادی که دارند انجام می‌شود. از طرفی هم اعتیاد والدین، پدرسالاری در خانواده‌ها، بی‌سرپرست یا بدسرپرستی بچه‌ها منجر به معامله‌ای به شکل ازدواج می‌شود و برای همین خیلی وقت‌ها خانواده‌ها از دختران خودشان به عنوان کالایی که خرید و فروش می‌شود استفاده می‌کنند و همین امر موجب می‌شود با پدیده کودک‌همسری بیشتر روبه‌رو شویم. این وکیل دادگستری اضافه می‌کند: در رابطه با ثبت این ازدواج‌ها، در قانون حمایت خانواده مصوب سال ۹۱ در ماده ۵۰ اعلام شده هرگاه مردی برخلاف مقررات ماده ده، چهل و یک ازدواج کند، به شش ماه حبس محکوم می‌شود و در تبصره همین ماده در مورد پدر، جد پدری و سرپرست قانونی و عاقد آمده در صورت ازدواج برخلاف ماده ده، چهل و یک، مرد به شش ماه حبس محکوم می‌شود؛ اما این ضمانت اجرای قانونی عملا تأثیری در میزان ازدواج‌هایی که صورت می‌پذیرد ندارد و اعمال این مجازات‌ها به‌تنهایی کافی و پاسخ‌گو نیست.
باقری ادامه می‌دهد: تا وقتی قانون مشخصی در رابطه با تعیین سن ازدواج، مطابق کنوانسیون حقوق کودک نداشته باشیم و از طرفی فرهنگ‌سازی در مناطق، شهرها و روستاهایی صورت نپذیرد که به این سرعت همچنان فرهنگ کودک‌همسری در آن غالب و پررنگ است، هر دو باعث این موضوع می‌شود. در واقع آگاهی و آموزش به خانواده‌ها که به‌صورت تبلیغات صورت می‌گیرد و حمایت‌هایی که انجام می‌شود و آگاهی‌هایی که در فضای مجازی و فعالان این حوزه انجام می‌دهند، همه باید در راستای یکدیگر صورت بگیرد که به این شکل تأثیرگذارتر خواهد بود و تبعات منفی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کمتری خواهد داشت.
این وکیل در پایان اضافه می‌کند: در رابطه با بهزیستی همین را اشاره کنم که در قانون حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، سازمان بهزیستی مکلف شده با استفاده از مددکاران اجتماعی در قالب فوریت‌های خدمات اجتماعی و همکاری با شهرداری و نیروی انتظامی نسبت به شناسایی، پذیرش، حمایت و نگهداری نوجوانان موضوع این قانون اقدام کند. حمایت‌های کافی و قانونی که در این قانون مشخص هستند که بر عهده سازمان بهزیستی در نظر گرفته شده، باید صورت بپذیرد. همچنین درباره سن ازدواج مشخصا در قانون اساسی تصریح نشده که سن زایمان به چه صورت است، فقط در اصل ۲۱ به حمایت مادران به‌خصوص در دوران بارداری، حضانت فرزند، حمایت از کودکان بی‌سرپرست اشاره شده که در راستای حمایت‌های قانونی از مادران به‌طور‌کلی قرار گرفته که در واقع مادران کم‌سن را هم در نظر می‌گیرد.
*ازدواج گواهینامه می‌خواهد
مهدی بختیاری، روانشناس کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ما با بیان اینکه در فرهنگ‌های مختلفی که در سراسر دنیا وجود دارد، هیچ چیز به اندازه کودک همسری افکار عمومی را متأثر نکرد، اظهار داشت: کودک همسری نوعی سوءاستفاده جنسی است، عمده‌ترین گام بعدی در راستای مقابله با سوءاستفاده‌های جنسی را حقوقدانان می‌توانند بردارند و با مشخص کردن سن ازدواج و نظارت و سخت گیری بر اجرای قوانین مربوط به آن مقوله، تأثیر مثبتی در این زمینه داشته باشند.
این روانشناس کودک و نوجوان با تأکید بر اینکه نباید در مقوله کودک همسری نگاه‌ها فقط به سمت دختران و زنان باشد، ادامه داد: پسری که وارد ازدواج کودک همسری شده نیز نیازهایی داشته که نادیده گرفته شده و این موضوع هم باید در مطالعات جامعه شناختی مورد توجه قرار داد.
وی با بیان اینکه مسأله کودک همسری نخستین تبعات منفی را برای کودک و خانواده وی در پی خواهد داشت، اظهار داشت: دنیای بعد از کودک همسری دنیای تنهایی است و کودکی که توانایی انتخاب رنگ لباس خود را ندارد مسلما نمی‌تواند در ادامه زندگی زناشویی استقلال، ثبات و تعهدی به همسرش داشته باشد.
