آنچه باید درباره 2030 بدانیم

تیرنگ نیوز- خانم مهدی زاده:مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید و نخبگان دانشگاهی (31/3/96) بیان داشتند: اینکه برخی می گویند سند2030 الزام آور نیست، نوعی سطحی نگری است چرا که همه اجزای این اسناد در واقع الزام آور است. آیت الله مکارم نیز بیان داشتند: اين سند همان‌طور كه از مقدمه‌اش پيداست در واقع يك عهدنامه است براى برنامه‌هاى آموزشى و اقتصادى و اجتماعى و غير آن.

نحوه تصویب سند و اشکالات وارد بر آن

«اهداف دستور کار مبانی توسعه پایدار 2030» در شهریور 94 (سپتامبر 2015 ) ، با 17  هدف اصلی و 169 هدف فرعی جهت اقدام عملی همه کشورها برای تحقق حکومت یکپارچه جهانی، در سازمان ملل ارائه شد. روحانی به عنوان رییس جمهور ایران نیز در این نشست حضور داشت و این سند را امضا کرد. در این سند، آموزش و پرورش در ذیل هدف شماره 4 ، به عنوان یکی از ضروریات این طرح برای رسیدن به اهداف 17گانه معرفی شد و هدف کلی آن توزیع منصفانه و مادام‌العمر فرصت‌های یادگیری برای همگان عنوان شده است.

در ادامه آن، سند ملی آموزش 2030 جمهوری اسلامی ایران با مدیریت و برنامه­ ریزی یونسکو تدوین شد. آماده­سازی این سند در شرایطی صورت گرفت که جمهوری اسلامی ایران اسناد بالادستی بسیار با ارزشی منطبق با «دیدگاه اسلامی» و با عنایت به «مسائل و مصالح ملی» (مجموعه سیاست های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش، سیاستهای کلی علم و فناوری، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سند نقشه جامع علمی کشور، سند مهندسی فرهنگی کشور و سند دانشگاه اسلامی) را دارد و دستگاه­های مربوطه اقدامی برای تحقق این اسناد انجام نداده­اند و در عوض مشغول تهیه چارچوب عمل ملی آموزش 2030 بوده ­اند.

این سند در 25 شهریور 95 به تصویب هیات دولت رسید.، به موجب آن «کارگروه ملی آموزش 2030 موظف شد برنامه اجرایی و نظارتی تحقق کامل آموزش 2030 را در سطوح ملی و استانی با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های موجود در دستگاه‌های اجرایی مرتبط، و همسو با اهداف برنامه‌های توسعه کشور، اسناد راهبردی توسعه، نقشه جامع علمی کشور، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه اهداف توسعه پایدار تهیه کند و دستگاه­‌های اجرایی نیز برای تحقق برنامه آموزش 2030 موظف به اجرای تصمیمات کارگروه هستند».

این موضوعات از جمله مواردی است که در مصوبه هیأت دولت آمده است. یعنی از همه سیاست‌­ها و برنامه‌های نظام فقط برنامه­‌هایی که همسو با سند 2030 باشد، اجرایی است و پذیرفته و اجرا می‌­شود و بلافاصله همه دستگاه­‌ها موظف به تحقق تصمیمات کارگروه شده­‌اند.(خزعلی/سایت مشرق).

این سند در نهایت در تاریخ 20 آذرماه سال 95 رونمایی شد و مورد اعتراض اعضای شورای انقلاب فرهنگی، مراجع و علما و … قرار گرفت.

در اینجا چند سوال مطرح می شود:

• چرا اين سند بى‌سر و صدا به آموزش و پرورش داده شد و چندين كارگروه براى اجراى آن در آموزش و پرورش انتخاب شدند . متولى اصلى اين گونه اسناد شوراى عالى انقلاب فرهنگى است، در حالی که شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار بی اطلاعی کرده، بعلاوه چرا مجلس و بالاتر از آن رهبر انقلاب را در جريان نگذاشتند؟ (آیت الله مکارم)
• ساختاری که برای چارچوب عمل ملی سند آموزش 2030 در تصویب نامه هیأت وزیران در نظر گرفته شده شبیه ساختار شورای عالی انقلاب فرهنگی است و اعتبار آن در حدی است که به محض تصویب سند، همه دستگاه­‌های دولتی موظف به اجرا می­ شوند.آیا این کارگروه، جایگزین نقش دولت و مجلس و شورای نگهبان و … در نظام جمهوری اسلامی است؟ (خزعلی/سایت مشرق)

در تصویب نامه هیأت وزیران ذکر شده است که این سند مستند به اصل 138 قانون اساسی است؛ در اصل 138 قانون اساسی آمده است: «علاوه بر مواردی که هیات وزیران یا وزیری مأمور تدوین آئین نامه های اجرائی قوانین می‌شود، هیأت وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تأمین اجرای قوانین و تنظیم سازمان­‌های اداری به وضع تصویب­نامه و آئین­نامه بپردازد. هر یک از وزیران نیز درحدود وظایف خویش و مصوبات هیأت وزیران حق وضع آئین­ نامه و صدور بخشنامه را دارد ولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد. دولت می­ تواند تصویب برخی از امور مربوط به وظایف خود را به کمیسیون های متشکل از چند وزیر واگذار نماید. مصوبات این کمیسیون­ ها در محدوده قوانین پس از تایید رئیس جمهور لازم الاجرا است. تصویب نامه­ها و آئین ­نامه­ های دولت و مصوبات کمیسیون­ های مذکور در این اصل، ضمن ابلاغ برای اجرا به اطلاع رئیس مجلس شورای اسلامی می­رسد، تا در صورتی که آنها را بر خلاف قوانین بیابد با ذکر دلیل برای تجدید نظر به هیات وزیران بفرستد.»

تصویب نامه هیأت وزیران در سه بخش با اصل 138 قانون اساسی منافات دارد؛ اولین موضوع این است که سطح این سند بسیار وسیع­تر از موارد مذکور در اصل 138  قانون اساسی است؛ از جنبه دیگر اصل 138 قانون اساسی اعلام می­دارد که مصوبات هیأت وزیران نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد. و نکته سوم هم این است که اصل 138 قانون اساسی اعلام می­ دارد تصویب نامه­ های هیأت وزیران باید به اطلاع رئیس مجلس برسد، حال آنکه به اطلاع رئیس مجلس شورای اسلامی نرسیده است(نقد و تحلیل سند 2030 از شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی)

لازم به ذکر است تهیه سند ملی آموزش 2030 و دادن تعهد به یونسکو با اصل  77 و 125 قانون اساسی نیز در تعارض است. در اصل 77 قانون اساسی آمده است: «عهدنامه‏ ها، مقاوله‏ نامه‏ها، قراردادها و موافقت‏نامه‏‏های بین ‏المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد» و در اصل 125 آمده است: « امضای عهد نامه ها, مقاوله نامه ها, موافقت نامه ها و قراردادهای دولت ایران با سایر دولت ها و همچنین امضای پیمان­های مربوط به اتحادیه های بین المللی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی با رئیس جمهور یا نماینده قانونی اوست.»

همچنین در اصل 153 قانون اساسی بیان شده است: « هر گونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شئون کشور گردد ممنوع است». این در حالی است که ما در این سند متعهد می شویم به بیگانگان دائما گزارش دهیم ( سخنرانی رحیم پورازغدی)

دیدگاه مقام معظم رهبری درمورد سند2030

مقام معظم رهبری در دیدار با معلمان بیان داشتند «این سند ۲۰۳۰ سازمان ملل و یونسکو و این حرفها، اینها چیزهایی نیست که جمهوری اسلامی بتواند شانه‌اش را زیر بار اینها بدهد و تسلیم اینها بشود.  به چه مناسبت یک مجموعه‌ی به‌اصطلاح بین‌المللی‌ای -که قطعاً تحت نفوذ قدرتهای بزرگ دنیا است- این حق را داشته باشد که برای کشورهای مختلف، برای ملّتهای گوناگون، با تمدّنهای مختلف، با سوابق تاریخی و فرهنگی گوناگون، تکلیف معیّن کند که شما باید این‌جوری عمل کنید؟ اصل کار، غلط است… اینکه ما برویم سند را امضا کنیم و بعد هم بیاییم شروع کنیم بی‌سروصدا اجرائی کردن، نخیر، این اصلاً مطلقاً مجاز نیست؛ ما اعلام هم کرده‌ایم به دستگاه‌های مسئول».(17/2/96)

سند2030 الزام آوری یا عدم آن؟

گفته اند سند توسعه پایدار تعهدآور نیست این درحالیست که بیش از 17 بار کلمه تعهد و بیش از 150بار کلمه تضمين در این سند به کار رفته است. ( خزعلی/کانال تلگرامی).

نکته مهم آنکه جمهوری اسلامی ایران شتاب زده و عجولانه به صورت داوطلبانه سند ملی آموزش 2030 را تهیه و به یونسکو ارائه داده و طرح عملیاتی شدن آن را شروع کرده تا به آنجا که آقای سعدالله نصیری قیداری، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در آذر 95 اعلام می­کند: «جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهای پیشگام در منطقه آسیا و اقیانوسیه در زمینه آمادگی و تمهید تدارکات لازم برای اجرای آموزش 2030 مورد تقدیر قرار گرفت» (ص75 چارچوب عمل ملی آموزش 2030 ج.ا.ا)

مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید و نخبگان دانشگاهی (31/3/96) بیان داشتند: اینکه برخی می گویند سند2030 الزام آور نیست، نوعی سطحی نگری است چرا که همه اجزای این اسناد در واقع الزام آور است. آیت الله مکارم نیز بیان داشتند: اين سند همان‌طور كه از مقدمه‌اش پيداست در واقع يك عهدنامه است براى برنامه‌هاى آموزشى و اقتصادى و اجتماعى و غير آن.

       بررسی بخش هایی از سند و اشکالات وارد برآن 

فراتر از همه این ایرادات، رویکردی است که در آموزش 2030 وجود دارد، آن هم تفاوت فاحش در اهداف است. در این سند رسیدن به برابری جنسیتی و آزادی جنسی مد نظر است در حالی که سیاست ها و برنامه ها و قوانین کشور اسلام این نیست. به عنوان نمونه ای دیگر برای رسیدن به برابری جنسیتی در برخی اسناد، ما موظف خواهیم شد برخی ارزش های مادری را به عنوان کلیشه‌های جنسیتی از کتاب‌ها حذف کنیم یعنی مشابه شدن نقش مرد و زن حتی توصیه به نشان دادن حضور زن در کارخانه و در کنار دستگاه‌های سنگین و عظیم و نشان دادن مرد در حالی که بچه‌ای در آغوش دارد و شیشه شیر را به دهان او می‌گذارد( خزعلی/سایت مشرق)

مطابق هدف 4 در بندهای 4-1، 4-2، 4-3 و 4-5 «سند ملی آموزش 2030» جمهوری اسلامی ایران موظف به آموزش برابری زنان با مردان، در محتواهای آموزش رسمی (مدارس، دانشگاه­ها و …) و غیررسمی می­شود، کلیشه­های جنسیتی (مطابق توصیه کمیته رفع تبعیض علیه زنان، سازمان ملل، هر چه به نقش خانه­داری زنان یا نان آوری مردان اشاره نماید و یا مثلاً بزرگداشت روز مادر و یا هدیه روز مادر را کلیشه جنسیتی محسوب می­کند (سایت اینترنتی سازمان ملل)  را باید حذف نماید و باید دختران را به طور خاص و ویژه تشویق به فراگیری علوم مهندسی و ریاضیات (برای ایجاد برابری بین زنان و مردان در مشاغل فنی، مهندسی) بنماید.

مطابق بند 4-5 سند ملی آموزش 2030 باید حتماً مفاد حقوق بشر سازمان ملل در کتابهای درسی مدارس و دانشگاه­ها به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود و مطابق بند 4-7 «ملاک­های توسعه سازمان ملل»، «آموزش­های جنسی»، «ترویج فرهنگ صلح و نبود خشونت» (سازمان ملل آیات جهاد در کتب درسی را مصداق خشونت می­داند) باید در آموزش­های «رسمی»، «غیررسمی» و «آزاد» ارائه شود و مطابق آرمان 4-5 باید کتاب­ها و برنامه­های درسی، بودجه، سیاستگذاری­های آموزشی، آموزش معلمان و نظارت بر فعالیت­های آنان در این راستا بازبینی شود. (ص 73 چارچوب عمل ملی آموزش 2030)

در صفحه 75 آرمان 4-7 تأکید بر اموری چند شده است از جمله: لزوم آموزش حقوق بشر دوستانه، آموزش­های جامع جنسی(تنظیم خانواده) و…

با توجه به تفاوت دیدگاههای حاکم بر سازمان ملل و دیدگاه اسلام چه حقوقی حقوق بشر نامیده می­شود؟ آزادی ولو به قیمت ارتکاب رفتارهای نامشروعی چون شرابخواری، زنا، لواط، برهنگی در پوشش و…؟ این امور را سازمان ملل حقوق بشر می داند و خداوند در قرآن حرام اعلام نموده و برای مواردی از آنها مجازات تعیین کرده است.

آموزش های جامع جنسی به چه معناست؟ در این آموزش، آموزش های جنسی قبل از ازدواج به رسمیت شناخته می شود و میگوید حالا که قرار است رابطه داشته باشید اصول را رعایت کنید و مثلا از وسایل پیشگیری استفاده کنید (حسین مروتی/ نویسنده و پژوهشگر)

تعهد برای آموزش تنظیم خانواده در جامعه ای که با کاهش نیروهای جوان و سالمندی جمعیت مواجه است چه ضرورتی دارد؟

در صفحه 75 آرمان 4-7 ، تأکید شده باید آموزش ارزش ها و دیدگاههای لازم برای ساختن جوامعی صلح آمیز در سطوح مختلف آموزشی فراهم شود و در صفحه 267 ذکر شده نظام آموزشی باید شهروندانی صلح طلب تربیت نماید. به راستی مقصود سازمان ملل از صلح در وضعیتی که در مقابل کشتار وحشیانه مسلمانان در فلسطین، یمن، بحرین، افغانستان، میانمار و… هیچ اقدام جدی انجام نمی دهد، چیست؟ آیا کودکان و نوجوانان و جوانان جمهوری اسلامی ایران باید آموزش ببینند که اصل بنیادین «تولّی و تبرّی» را به کناری زنند؟

در صفحه 181 سند ملی آموزش 2030 کارگروه دسترسی برابر اقشار آسیب پذیر به آموزش:  بسیاری از امور آموزشی کودکان آسیب پذیر به سازمانهای غیر دولتی واگذار شده است که: الف) این امر با سیاست های کلان نظام مبنی بر دولتی بودن امر آموزش های رسمی منافات دارد ب) در همین صفحه ذکر شده که هنوز آئین نامه نظارت بر سازمان های غیر دولتی تهیه نشده و از جمله «اقدامات نظارت، ارزشیابی» تهیه این آئین نامه عنوان شده است. چگونه می توان آموزش کودکان و نوجوانان آسیب پذیر را به سازمان های غیر دولتی متفرقه با اهداف متنوع صحیح یا ناصحیح در وضعیتی که آئین نامه نظارت بر آنها هنوز آماده نشده سپرد؟

در جدول صفحه 181 آموزش حقوق کودک، به کودکان و والدین آنها مطرح شده حال آنکه در کشور ما هنوز سند اسلامی- ایرانی در زمینه حقوق کودک تصویب نشده است. نتیجه این الزام آموزشی، آموزش کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل با موارد متعدد تعارض با شرع و قوانین داخلی خواهد بود آنچه که باعث شد مجلس شورای اسلامی هنگام تصویب الحاق به کنوانسیون حقوق کودک، نسبت به موارد خلاف شرع و خلاف قوانین داخلی آن حق شرط اعلام نماید.

در صفحه 181 چارچوب عمل ملی سند آموزش 2030 معین شده تا گزارشات مکتوب، تصویری و بانک اطلاعاتی از اقشار آسیب پذیر و آموزش به آنها تهیه شود و در همین صفحه در بخش تامین منابع مالی ذکر شده این امور  با کمک های سازمان های بین المللی انجام می پذیرد. به راستی جمع آوری اطلاعات از اقشار آسیب پذیر ایرانی آن هم مکتوب و تصویری و نیز ایجاد بانک اطلاعاتی از آنها، برای سازمان های بین المللی چه نفعی دارد که بودجه آن را تامین می­کنند؟ تهیه فیلم از کمبود ها و ارائه آن به سازمانی که همواره با اغراض سیاسی، ما را متهم به نقض حقوق بشر می کند با کدام منطقی سازگار است؟

مطابق سند آموزش 2030 باید قوانین و مقرراتی وضع شود تا دختران و زنان 49- 15 سال به اطلاعات، آموزش و مراقبت­های جنسی و تناسلی دسترسی یابند (ص 61 چارچوب عمل ملی آموزش 2030)

مطابق سند آموزش 2030 شاخص­های ارزیابی آموزش­های رسمی و غیررسمی در کشور باید محتوای سند آموزش سازمان ملل باشد. (ص57 و 67 چارچوب عمل ملی آموزش 2030)  و حتماً باید جمهوری اسلامی ایران گزارش سالانه در مورد عملکرد خود براساس این شاخص­ها را به سازمان ملل ارائه نماید.

با اجرای سند ملی آموزش 2030 عزم جدی در تمامی دستگاه­های آموزشی برای عملکرد براساس مدل توسعه­ی غربی به جای مدل پیشرفت اسلامی ـ ایرانی ایجاد خواهد شد. همانگونه که در ص 24 «چارچوب عمل ملی آموزش 2030» ذکر شده: «این برنامه در سطح جهانی تدوین و تصویب شده در سطح منطقه­ای مورد تقسیم کار قرار گرفته در سطح ملی تدوین و اجرا می­شود و در سطح جهانی ـ منطقه­ای ـ ملی مورد نظارت و ارزیابی قرار می­گیرد».

لازم به ذکر است اهداف توسعه پایدار با شعار «دگرگون ساختن جهان ما» مطرح شده و ما در وضعیتی که مطابق فرموده امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری باید در صدد تمدن سازی اسلامی باشیم عملکرد ملی را براساس رهنمودهای سازمان ملل قرار می­دهیم. البته در وظایف یونسکو نیز آمده: «همفکری و همکاری با دانشگاه­ها و سایر نهادهای علمی و تحقیقاتی به منظور تربیت نیروی انسانی مطابق با اولویت­های جهانی».

در ص 60 «چارچوب عمل ملی آموزش 2030» به صراحت ذکر شده که شاخص­های ملی باید براساس داده­های یونسکو، یونیسف و بانک جهانی تعیین شود.

مطابق سند ملی آموزش 2030 ، دولت موظف است به طور مستمر و با فاصله­های کوتاه، تمامی اطلاعات آموزشی از حیث منابع، محتواها، افراد آموزش دهنده و آموزش گیرنده، مکانهای آموزشی و … را به سازمان ملل ارائه نماید و این یعنی ارائه اطلاعات دقیق به سازمان ملل و از آن طریق به آمریکا و مراکز براندازی نظام. (از جمله ارائه برخی اطلاعات علمی که با خون افرادی چون شهدای هسته­ای به دست آمده است)(نقد و تحلیل سند 2030 از شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی)

اینها نمونه هایی از اشکالات این سند می باشد.

فقدان بندهایی از سیاست­های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش، ابلاغی مقام معظم رهبری «مدظله­العالی»، در سند ملی آموزش 2030

– تحول در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی با تأکید بر تربیت انسان­های مؤمن، پرهیزکار، متخلق به اخلاق اسلامی، ظلم ستیز، ….  (بند 1)

– اهتمام به تقویت فرهنگ و تربیت اسلامی ـ ایرانی (بند 4-1)

– تبیین اندیشه­ی دینی ـ سیاسی امام خمینی (ره)، مبانی جمهوری اسلامی و ولایت فقیه و اصول ثابت قانون اساسی در مقاطع مختلف تحصیلی (بند 4-3)

– توسعه­ی فرهنگ و معارف اسلامی و یادگیری قرآن (روخوانی، روانخوانی و مفاهیم) و تقویت انس دانش­آموزان با قران و سیره­ی پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) و گسترش فرهنگ اقامه­ی نماز (بند 4-4)

– ارتقاء معرفت و بصیرت دینی برای رشد و تعالی معنوی و اخلاقی معلمان و دانش­آموزان و تلاش برای ارتقاء معنوی خانواده­ها (بند 5-1)

– رشد بینش دینی، سیاسی و اجتماعی دانش­آموزان و اهتمام به جامعه­پذیری برای تحکیم وحدت و همبستگی ملی، وطن دوستی و مقابله­ی هوشمندانه­ با تهاجم فرهنگی و پاسداشت استقلال، …، مردم سالاری دینی و منافع ملی (بند 3-5)

– ایجاد  زمینه مشارکت … حوزه­های علمیه … در فرآیند تعلیم و تربیت (بند 1-6)

– ضابطه­مند سازی، به­سازی، زیباسازی، مقاوم­سازی و مصون سازی مدارس با رعایت اصول معماری اسلامی ـ ایرانی (بند 1-7)

– تأمین ثبات مدیریت در آموزش و پرورش با رویکرد ارزشی و انقلابی … (بند 10)

قابل تأمل است که: در صفحة 268 سند ملی آموزش 2030 در بحث از تربیت شهروندان متعهد، مسئول، صلح طلب و… از اسناد بالادستی ملی نیز در این زمینه شاهد مثالی آورده شده است تا آن را مؤیدی بر همخوانی اسناد بالادستی و مفاد این سند در این زمینه قرار دهد. در نقل عباراتی از سند تحول بنیادین، بخشهایی عامدانه و سازگار با فضای سکولار حاکم بر این سند حذف شده است.  مقایسة این دو عبارت در این سند و سند تحول بنیادین، خود گویای مسائل بسیاری است:

در صفحه 268 سند ملی آموزش 2030 چنین آمده است: «در هدف کلان شماره 1 سند تحول بنیادین، تربیت انسانهای حقیقت­جو، عاقل، عدالت خواه، صلح­جو، ظلم­ستیز، شجاع، مهرورز، جهان­اندیش و… مورد نظر بوده است که از جمله مفاهیم کلیدی مورد توجه در آموزش برای توسعة پایدار است».

اصل عبارت در سند تحول بنیادین (هدف کلان شماره 1): «تربیت انسانی موحد، مؤمن، معتقد به معاد، آشنا و متعهد به مسئولیتها و وظایف در برابر خدا، خود، دیگران و طبیعت، حقیقت جو و عاقل، عدالت خواه و صلح­جو، ظلم­ستیز و جهادگر، شجاع، ایثارگر، وطن دوست، مهرورز، جمع­گرا و جهان اندیش، ولایتمدار و منتظر  و تلاش­گر در جهت تحقق حکومت عدل جهانی و …»

در سه بخش از این بند حذف صورت گرفته است که می­توان آنها را به ترتیب در راستای فضای سکولار )حذف تربیت انسان موحد و…(، نفی به اصطلاح خشونت )حذف جهادگر) و تربیت شهروند جهانی )حذف ولایت مدار و…( دانست.  دست­اندرکاران بومی­سازی این سند تحفظ خویش را اینگونه اعمال کرده­اند؟

لازم به ذکر است اگر سند آموزش 2030 دارای ویژگی­های مثبتی هم بود اسناد بالادستی کشور در این حوزه قابلیت ترمیم و اصلاح داشتند. برای مثال در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش سازوکاری برای ترمیم آن در نظر گرفته شده (ص62  ذیل عنوان نحوة ترمیم و بروزرسانی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش( و مقرر شده است فرآیند ترمیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران در افق چشم­انداز در بازه­های زمانی پنج ساله از تاریخ تصویب آن و مطابق با بنیانهای نظری سند ملی پس از تصویب شورای عالی آموزش و پرورش به تصویب نهایی شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد.

در فصل پنجم از نقشة علمی جامع کشور نیز از ارزیابی و به روز رسانی آن سخن گفته شده است. حال پرسش این است که با وجود پیش­بینی هوشمندانه برای ترمیم چنین اسنادی چرا مسئولین مربوطه سازوکاری را در نظر نگرفتند که بخشهای مفید و کارآمد سند 2030 در فرآیند ترمیم و اصلاح در آنها لحاظ شود؟ با این تدبیر دیگر نیازی به رونمایی از یک سند آموزشی دیگر و سردرگرمی بیشتر مسئولین در حوزة آموزش نبود.

حق تحفظ

در ص 340 سند ملی آموزش 2030 ذکر شده: در اجلاس اینچئون کره وزیر آموزش و پرورش ایران تحفظ خود را نسبت به هر بندی که مغایر “ارزش­های فرهنگی و اخلاقی، حاکمیت ملی، قوانین و اولویت­های ملی و نیز نظام­های اجتماعی و حقوقی” جمهوری اسلامی ایران باشد اعلام کرده است.

از جانبی دیگر پس از اعتراض مقام معظم رهبری درخصوص «سند چارچوب اقدام آموزش 2030»، در تاریخ 17/2/96 دبیرخانه شورای اطلاع­رسانی دولت بیانیه­ای داده و اعلام کرد جمهوری اسلامی ایران تحفظ رسمی خود را بر سند آموزش 2030 به این شرح اعلام کرده است:

«جمهوری اسلامی ایران خود را متعهد به بخش­هایی از «چارچوب اقدام آموزش 2030» که به هر شکلی در تعارض با مقررات و اولویت­های ملی، باورهای دینی و ارزش­های فرهنگی جامعه ایرانی تفسیر و تعبیر شوند، نمی­داند».

ولى به اين نكته گويا توجه نفرموده‌اند كه تنظيم كنندگان اين سند معتقدند استثناء و شروطى كه در ذيل آن نوشته مى‌شود تا آنجا اعتبار دارد كه با روح اين سند مخالفت نداشته باشد (آیت الله مکارم).

اگر عنوان تحفظ، مطلب اول باشد که در متن رسمی کمیسیون ملی یونسکو در آذر 95 چاپ و منتشر شد اشکالات متعددی بر آن وارد است از جمله آنکه چرا عدم تعارض با موازین اسلامی در تحفظ ذکر نشده است. همچنین که این تحفظ به صورت کلی بوده و بر اساس معاهده وین پذیرفته نیست(کانال خزعلی).

و اگر عنوان تحفظ، مطلب دوم باشد که اخیراً اعلام شده بر آن نیز اشکالات متعددی وارد است از جمله آنکه ذکر باورهای دینی بدون ذکر نام “اسلام” و نیز بدون ذکر “موازین شریعت اسلام” (و اکتفا به باورها که امری بسیار مبهم و قابل تفسیر می­باشد) مانع تحقق نگرش­های غیراسلامی نخواهد بود. (نقد و تحلیل سند 2030 از شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی)

تبعات عدم اجرای سند

در برخی مواد سند ممکن است متوجه مقصود اصلی سند نشویم و حق تحفظ قائل نشویم در این موارد مجبور می­شویم مطابق پیگیری­های یونسکو عمل نمائیم و به موارد خلاف هم اقدام کنیم (تجربه قبلی در مورد کنوانسیون حقوق کودک اتفاق افتاد که وقتی موارد خلاف شرع و خلاف قانونِ کنوانسیون حقوق کودک احصاء می­شد هیچ صاحب نظری متوجه نشد وقتی کنوانسیون حقوق کودک از نقش والدین در مراقبت از کودک نام می­برد مقصود «والدین دارای فرزند خارج از چارچوب ازدواج» و «والدین همجنس» نیز می­باشد و پس از تحقیق دقیقی که در عبارات «کمیته حقوق کودک سازمان ملل» انجام شد مشخص شد این کمیته به همه کشورهای عضو تأکید کرده که والدین همجنس باز (که کودکی را به فرزندی تقبل کرده­اند) و والدین صاحب فرزند از روابط نامشروع، باید از جایگاه و حقوقی مساوی با والدینی که بر اثر ازدواج دارای فرزند شده­اند برخوردار باشند.

لازم به ذکر است «کمیته حقوق کودک»، «کمیته حقوق بشر»، «کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی» به جمهوری اسلامی ایران در سال 2016 متذکر شده اند که:

الف- منع تبعیض علیه کودکان شامل منع تبعیض بین افراد زیر 18 سال همجنس باز با سایر نوجوانان و نیز شامل منع تبعیض بین نوجوانان بهایی و مسلمان می شود.

ب- لازمه سلامت جنسی و باروری، دسترسی نوجوانان به اطلاعات جنسی و اطلاعات مربوط به شیوه های پیشگیری از بارداری و دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداری می باشد. علاوه بر آن لازمه سلامت جنسی و باروری دسترسی همجنس گراها (اعم از همجنس بازها و کسانی که اختلال جنسی دارند) به اطلاعات و امکانات مربوط به مسائل جنسی مساوی با سایر افراد است.

ج­ـ­ لازمه حق بر بدن و سلامت جنسی و باروری زنان، اختیار تام آنها در تصمیم گیری در مورد بارداری و فرزندآوری بدون نیاز به رضایت همسر و نیز به معنای حق سقط جنین زنان فقط به اراده زنان و نیز استفاده از داروهای سقط جنین و به رسمیت شناختن روابط آزاد جنسی است. )(نقد و تحلیل سند 2030 از شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی)

بررسی ها نشان می دهد که با پذیرش ۲۰۳۰، راه برای شکایت های مختلف یونسکو علیه ایران باز می شود و مشخص است که اعتراضات یونسکو به یک تذکر ختم نشده و فضا برای وضع تحریم‌های جدید علیه ایران باز می شود. کشورهای پذیرنده معاهدات بین المللی از سوی یونسکو مورد اعتراضاتی واقع شدند، به عنوان مثال کمیته رفع تبعیض یونسکو به خاطر غیر قانونی بودن روسپیگری در چین،‌ در سال ۱۹۹۹ اعتراضاتی را متوجه این کشور کرد. یا قوانین قرآنی در کشور لیبی در سال ۱۹۹۴ مورد اعتراض یونسکو واقع شد. غیرقانونی بودن روسپیگری و انتقاد به مجازات آنها، انتقاد به وجود کلیشه های جنسیتی مثل وجود روز مادر، انتقاد به تصویرسازی مردان به عنوان سرپرست خانواده و زنان به عنوان مادر، انتقاد به نگهداری کودکان ۳تا ۶ سال در منزل و نفرستادن آنها به مهدکودک، تضمین دسترسی زنان به خدمات سقط جنین در بیمارستان های دولتی، لزوم برنامه های آموزش جنسی در مدارس دخترانه و‌پسرانه و انتقاد به افزایش برنامه های حمایتی برای دوران بارداری، از جمله اعتراضات صورت گرفته است.(مشرق نیوز/ شکایت های عجیب یونسکو از کشورهای پذیرنده 2030)

اجرای سند 2030 در کشور

پیرو دستور العمل تصویب نامه هیأت وزیران از شهریور 1395 تاکنون برخی دستگاه­ها فعالانه مشغول برنامه­ریزی برای تحقق کامل این سند در سطوح ملی و استانی می­باشند.

در آبان ماه 95، در مهد کودک های  شهر تهران  9000 جلد کتاب مصور آموزش مسائل جنسی به بهانه پیشگیری از از ایدز و کودک آزاری توزیع می شود.

در آذر ماه سال 95، به مناسبت روز مقابله با ایدز با مصرف بودجه های هنگفت، میلیون ها بروشور آموزشی در جهت راههای انتقال بیماری ایدز و جلوگیری از گسترش آن در مراکز بهداشتی و مدارس سطح کشور توزیع می شود.

صدها کلاس آموزش چهره به چهره از سوی پرسنل بهداشتی با دستور ستادی وزارت بهداشت در مدارس مقاطع مختلف برای نحوه انتقال ایدز و روش مبتلا نشدن به آن به صورت کاملا شفاف برگزار شد.

در آذرماه 95 با همکاری وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش در استان های مختلف کشور، جلسات ضمن خدمتی برای هزاران معلم پرورشی، بهداشت و زیست مقاطع اول دبستان تا پیش دانشگاهی برگزار شد و با ارائه تصویر سیاهی از گسترش ایدز در کشور، رسما از معلمان خواسته شد که چون در این دوره زمانه همه بچه ها از کودکی همه چیز را می دانند و بسیاری از آنها در معرض آلودگی به بیماری هایی همچون ایدز قرار دارند، بروید و ضمن توضیح راههای انتقال این بیماری به دانش آموزان، ارتباط محافظت شده را آموزش دهید تا مبتلا نشوند.

به عنوان مثال در یکی از این برنامه ها در حاشیه شهر تهران، در روز یکشنبه مورخ 21/9/95، جلسه آموزش ضمن خدمت با مضمون مبارزه با ایدز با حضور حدود 2000 نفر از مشاورین دبیرستان، دبیران زیست شناسی و معلمان بهداشت و پرورشی در “کلیه مقاطع” شهرستانهای استان تهران برگزار شد.

برگزاری چنین همایش هایی آن هم به صورت ضمن خدمت (که موجب اجبار و تمایل زیاد فرهنگیان جهت شرکت در آن می گردد و امتحانی هم به دنبال خواهد داشت) با بیان سخنران همایش آقای دکتر شهریور(مدیر کل امور اجتماعی فرهنگی استانداری تهران و رییس کمیته ایدز) با این مضمون که: چون مهمترین راه انتقال ایدز رابطه جنسی غیرایمن است و از طرفی در این زمانه دیگر همه کس همه چیز را می دانند، لازم است معلمین به آموزش راههای انتقال ایدز در میان دانش آموزان اهتمام بورزند جای بسی تاسف دارد.

واقعا معلوم نیست این جمله که در کشور ما با فرهنگ گسترده اعتقادی و اسلامی “همه دانش آموزان در همه مقاطع آگاهی های جنسی دارند” از کدام منبع اقتباس شده است؟

در سامانه سیب ماما، بهورز و پزشک حاضر در مراکز بهداشتی الزاما باید برای دانش آموزان دبستانی تا پیش دانشگاهی پرونده سلامت تشکیل دهند و در قسمت ارائه خدمات بهداشتی برای دانش آموزان کلاس چهارم به بعد باید از دانش آموز سوالاتی راجع به سابقه ارتباطات جنسی، تعدد شریک جنسی، بیماری های مقاربتی، و … پرسیده شود که این مسئله به نوعی دربردارنده آموزش مسائل جنسی برای کودکان و نوجوانان به شمار می آید.

از سال 94 تا کنون از سوی وزارت بهداشت همایش هایی توسط آقای دکتر آذین که روانپزشک هستند و فرصتهای مطالعاتی سکسولوژی در ایالت متحده را طی کرده اند با موضوع آموزش اختلالات جنسی برای هزاران پزشک و مامای مشغول به خدمت در خانه ها مراکز بهداشتی در استانهای مختلف برگزار شده است.

ایشان با ارجاع به چند مقاله چاپ شده در رابطه با فواید خودارضایی، نه تنها این مساله را یک اختلال معرفی نمی کند، بلکه ماماها و پزشکان را ترغیب می کنند تا خودارضایی را به عنوان یک روش مطلوب برای افزایش موفقیت پس از ازدواج به مردم معرفی نمایند. هم چنین این دیدگاه را به پزشکان و ماماها منتقل می کنند که هم جنس بازان نه تنها مبتلا به اختلال نیستند بلکه باید آن ها را در جامعه پذیرفت.

وی با برگزاری انواع کارگاههای متعدد آموزش مباحث جنسی در دانشگاهها برای پزشکان ماماها و روانشناسان سطح کشور اهتمام جدی به گفتمان سازی این اختلالات غیراخلاقی و غیرانسانی دارد(کانال خزعلی)

حذف درس «شهید فهمیده»‌از کتاب درسی پایه ششم، مهجور گذاشتن قرآن در برنامه‌های درسی مقطع متوسطه از طریق کاهش شدید ساعات درس قرآن و دینی، به حاشیه راندن بخش تدبر در قرآن و کم کردن آیات قرآن از کتاب دینی(شاکری/استادحوزه و دانشگاه/ خبرگزاری بسیج) از دیگر اقدامات صورت گرفته است.

اعتصامی عضو شورای تالیف کتاب های دینی و قرآن آموزش و پرورش بیان داشت: متاسفانه آموزش و پرورش مبحث خانواده را که آمیخته با مفاهیم قرآن در درس تعلیمات دینی بود جدا کرده و با عنوان درس سلوک خانواده آورده است که این اقدام در نهایت منجر به این می شود که مفاهیم خانواده با رویکردهای متفاوتی آموزش داده شود و رنگ و بوی سکولار به خود بگیرد(درس دینی و قرآن دبیرستانی‌ها آب رفت/ خبرگزاری صداوسیما)

مقایسه کتاب مطالعات اجتماعی پایه نهم دوره اول متوسطه سال 1394- 1395 با همین کتاب در سال 1395 – 1396 بیانگر تغییرات زیادی است.

1-  ص 61 کتاب سال 1394  سرداری شجاع و میهن دوست (عنوانی برای امام قلی خان  به همراه توضیحی مفصل و عکس ، مهمترین شاخصه امام قلی خان مبارزه و جنگ با استعمار گران بوده است)، ص 61 کتاب سال 1395 فقط عکس و توضیحی کوتاه

2- ص 77 کتاب سال 1394 تصویر بخشی از مفاد عهنامه های مفصل و پاریس که بین ایران و انگلستان بسته شده بود . که امتیازاتی به انگلستان واگذار گردید و انگلستان نیز متعهد اموری شد که هیچگاه به انها پایبند نبوده است. ص 77 کتاب سال 1395 حذف دو تصویر عهد نامه و عدم ذکر نام آنها در این صفحه

3- ص 82 کتاب سال 1394 عکس و گزارشی کوتاه از سید جمال الدین اسد ابادی که در بیداری امت اسلامی و اتحاد بین مسلمین نقش به سزایی داشته و مبارزه با انگلستان در کارنامه فعالیتهای ایشان می باشد. ص 82 کتاب سال 1395 حذف کامل عکس و توضیح مربوط به ایشان و حتی عدم اشاره به نام ایشان

4- ص 96 کتاب سال 1394 عکس شهید نواب صفوی و توضیحی کوتاه، ص 96 سال 1395 حذف عکس و توضیح کوتاه در مورد این شهید بزرگوار

5 – ص 104 کتاب سال 1394 عکس خانم دباغ و توضیح چند خطی در مورد ایشان(ایشان یکی از زنان مبارز انقلاب می باشند)، ص 104 کتاب سال 1395 حذف توضیحات مربوط به ایشان و اکتفا به عکس و یک بند کوتاه توضیح

6- ص 106 کتاب سال 1394 جدول مهمترین رویدادهای انقلاب در سال 1357  (که به واقعه سیزده آبان نیز در آن اشاره شده است،ص 106 کتاب 1395 کل جدول حذف شده است.

7- ص 110 کتاب سال 1394 اقدامات نظامی انقلاب اسلامی که در آن به واقعه سیزده آبان و تسخیر لانه جاسوسی و  واقعه طبس اشاره شده بود). ص 110 کتاب سال 1395 متاسفانه این بخش به طور کامل حذف شده است.(مقایسه دو کتاب به صورت کلیپ منتشر شده)

منابع و ماخذ

• سخنرانی آیت الله مکارم شیرازی
• سخنرانی ها و مصاحبه های خانم دکترخزعلی
• سخنرانی رحیم پور ازغذی
• سخنرانی حسین مروتی
• نقد و تحلیل سند 2030 از شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی
• برخی خبرگزاری ها و سایت ها