تیرنگ:
کارشناسان محیط زیست می‌گویند که در شرایط عادی آب و هوایی نیازی به غذا دادن به پرندگان نیست و تنها در شرایطی خاص در استان، باید دانه پاشی برای پرندگان در دستور کار قرار گیرد.
واقعیت این است که طبیعت و حیوانات و گیاهان در این سامان بسیار مظلومند و صدای خاموش شان را کم تر کسی می شنود.
بسیار تماشا کرده ایم که چطور مردم دنیا به پرنده های وحشی پارک‌ها و آبگیرها، از نزدیک غذا می دهند، حتی خودروها می ایستند تا غازها و لک لک ها رد شوند و همه در کنار هم زندگی کنند.
این جا اما تا حیوان و پرنده‌ای می بینیم، نخستین فکری که به ذهن ما می رسد شکار آن است. به لحظه دنبال وسیله ای برای شکار می گردیم! از سنگ و چوب گرفته تا تفنگ! کسی به فکر پرندگان و زندگیشان نیست!
رییس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران گفت: کمتر گونه‌ای از پرندگان مهاجر خشکی زی وجود دارد که از حشرات تغذیه نکنند و همین طور بیش از نیمی از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی نیز از انواع حشرات آبزی و لارو کرم‌ها تغذیه می‌کنند.
کورورس ربیعی افزود: حشرات در تامین انرژی و تغذیه پرندگان مهاجر نقش غیر قابل جایگزینی دارند و به دلیل سرشار بودن از منبع بالای پروتئین انرژی مورد نیاز بالای پرندگان را تامین می‌کنند.
وی ادامه داد: پرندگان علاوه بر اینکه از حشرات برای تغذیه و تامین نیازهای زیستی خود استفاده می‌کنند در عین حال جمعیت این گروه از موجودات را که می‌توانند برای محصولات زراعی و کیفیت زندگی انسان‌ها تاثیر منفی بگذارند کنترل می‌کنند.
رییس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران گفت: پرندگان با تغذیه از حشرات در حفظ سلامت محیط زیست از طریق کاهش مصرف سموم شیمیایی در مبارزه با حشرات و آفات کمک می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: بسیاری از پرندگان مهاجر خشکی زی در شکار حشرات تخصصی عمل می‌کنند و حتی نام این پرندگان از نوع رژیم غذایی که از حشرات دارند گرفته شده است نظیر زنبورخوارها و مگس‌گیرها که مهارت خاصی در گرفتن حشرات در پرواز دارند. ربیعی افزود: جمعیت بالای پرستوها یا چلچله‌ها و بادخورک‌ها که بهار را مهمان کشور و به ویژه شمال هستند تماما از حشرات تغذیه می‌کنند و حتی برخی از پرندگان که رژیم غذایی دانه خواری دارند در فصل جوجه آوری جوجه‌هایشان از حشرات تغذیه می‌کنند. وی اضافه کرد: از دست رفتن جمعیت حشرات در محیط‌های تولید مثل و جوجه آوری پرندگان به ویژه در دوران مهاجرت، بقای پرندگان را تهدید می‌کند.
رییس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران گفت: آب‌بندان‌ها، مراتع و محیط‌های حاشیه تالاب‌ها مکان بسیار مناسبی برای تولید مثل و تکثیر طبیعی انواع حشرات می‌باشند که می‌توانند به عنوان منابع غذایی پرندگان مورد استفاده قرار گیرند بدون اینکه انسان‌ها برای کنترل جمعیت آنها نیاز به مداخله و یا استفاده از سموم داشته باشد.
وی گفت: حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی و محیط‌های زیست پرندگان مهاجر در کنترل حشرات ضرورتی انکار ناپذیر است و از دست رفتن شرایط برای زیست پرندگان مهاجر سبب طغیان حشرات و آفات و بروز خسارت‌های سنگین به محصولات زراعی و از دست رفتن کیفیت محیط زیست انسان‌ها می‌شود.
ربیعی توضیح داد: چلچله‌ها، مگس‌گیرها، زنبورخوارها، هدهد، سارها، سنگ چشم‌ها، بادخورک‌ها، بلبل‌ها و گلاریول‌ها مهمترین پرندگان مهاجر بهاره خشکی زی به مازندران هستند که تماما از حشرات تغذیه می‌کنند.
وی عنوان کرد: تغییرات اکوسیستم‌های طبیعی ناشی از فرایند توسعه جامعه انسانی موجب از بین رفتن و کاهش جمعیت حشرات به عنوان اصلی‌ترین منابع تغذیه ای پرندگان مهاجر شده است. ربیعی تاکید کرد: از بین رفتن و یا نبود حشرات باعث می‌شود تا مازندران محیط مملو از منابع غذایی پرندگان مهاجر نباشد و دور از ذهن نیست که سالهای نه چندان دور مسیر مهاجر پرندگان از مازندران به سمت و سوی نقاط دیگر تغییر کند.
وی ادامه داد: دسترسی به منابع غذایی اصل مهم در بقای پرندگان مهاجر به شمار می‌رود که با توجه به حشره‌خوار بودن اکثر این پرندگان مساله مهمی به شمار می‌رود.
رییس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران گفت: سالانه ۱۷۰ گونه پرندگان مهاجری زمستان گذر، تابستان گذر و عبوری به استان مازندران می‌آیند.
پرندگان در شهرها، پارک‌ها، جنگل‌ها، کوه‌ها، تالاب‌ها و در خط ساحلی دریاها و دریاچه‌ها دیده می‌شوند و با پیوند دادن تمام این زیستگاه‌ها از طریق مهاجرت فصلی، علاوه بر حفظ چرخه های طبیعی، ارتباط انسان با کره زمین، محیط زیست و حیات وحش را یادآور می شوند.
✓ نقش پرندگان مهاجر در پایداری اکوسیستم ها
یک کارشنای اکوتوریسم، با اشاره به نقش پرندگان مهاجر در پایداری اکوسیستم ها، تصریح کرد: اساسا هر موجود زنده ای که وارد یک اکوسیستم می شود، با تغذیه و زاد و ولد بر روی تعادل اکولوژیکی آن اکوسیستم تاثیر می گذارد.
حسن محمد عمویی یکی از عمده ترین دلایل مهاجرت پرندگان را بهره مندی از آب و هوای خنک و معتدل دانست و اظهار کرد: قوها، اردک سانان و حواصیل سانان اغلب نمی توانند در زمستان در مناطق سردسیر بمانند و لذا به عرض های پایین تر و گرم تر مهاجرت می کنند.
وی تالاب ها و آبگیرهای ایران را میزبان خوبی برای مهاجران زمستانه دانست و افزود: گونه های دیگر همچون پرستوها، بادخورک ها و مرغ زنبورخوار نیز مهاجران بهاره محسوب می شود و در ماه های فروردین و اردیبهشت به ایران می آیند.
این کارشناس اکوتوریسم و پرنده نگری، با اشاره به نقش پرندگان مهاجر در پایداری اکوسیستم ها، تصریح کرد: اساسا هر موجود زنده ای که وارد یک اکوسیستم می شود، با تغذیه و زاد و ولد بر روی تعادل اکولوژیکی آن اکوسیستم تاثیر می گذارد لذا هرچقدر تعداد گونه های گیاهی و جانوری موجود در یک اکوسیستم بیشتر باشد، غنای آن اکوسیستم افزایش می یابد، زیرا این گونه ها وارد زنجیره غذایی اکوسیستم می شوند.
عمویی، با بیان اینکه گونه های مهاجر موجود در تالاب انزلی از گیاهان و ماهیان و دوزیستان تغذیه می کنند، گفت: اگر پرندگان مهاجر وارد اکوسیستم تالاب نشوند و یا این اکوسیستم آمادگی میزبانی از پرندگان مهاجر را نداشته باشد، نه تنها تعادل اکولوژیکی تالاب بر هم می خورد، بلکه شاهد افزایش جمعیت حشرات و کرم ها و دوزیستان و موش ها و مارها خواهیم بود، زیرا مهاجران تالاب از این گونه ها تغذیه می کنند و دشمن طبیعی آنان از بین می رود لذا هرگونه دست اندازی و تغییر در اکوسیستم می تواند نتایج منفی، خطرناک و گاه غیر قابل برگشت داشته باشد.
وی با اشاره به نقش پرندگان مهاجر در کنترل برخی از گونه های گیاهی و جانوری، عنوان کرد: زنجیره های غذایی و تعادل اکولوژیکی یک محیط طی قرن ها شکل گرفته اند و بسیار پیچیده و در هم تنیده هستند لذا حذف هرگونه گیاهی و جانوری بر کل اکوسیستم اثر می گذارد.
✓لزوم حفظ حق آبه تالاب ها و دریاچه ها
این کارشناس ارشد زیست شناسی، با بیان اینکه اکوسیستم ها و محیط زیست های طبیعی از نظر گیاهی و جانوری در طی سالیان دراز به تعادل رسیده اند، خاطرنشان کرد: این تعادل نسبی نشات گرفته از گونه هایی سازگار با محیط زیست و با سایر موجودات است لذا هر عاملی که منجر به حذف تعدادی از این گونه ها شود، تعادل اکوسیستم را بر هم می زند و می تواند اثرات جبران ناپذیری بر جا بگذارد.
عمویی، بر هم خوردن تعادل زیست محیطی را موجب کاهش توان اکولوژیکی آن اکوسیستم دانست و متذکر شد: همانگونه که اگر سیستم ایمنی بدن انسان به دلایلی ضعیف شود نمی تواند با بیماری ها مقابله کند و حتی ممکن است در برابر یک سرماخوردگی ساده از پا درآید، یک محیط طبیعی نامتعادل و آسیب دیده نیز در مقابل تغییرات می تواند بسیار آسیب پذیر باشد؛ از جمله عوامل ناپایدارکننده محیط، آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی، سموم و آفات نباتی، شکار بی رویه و… هستند.
وی با تاکید بر لزوم حفظ حق آبه تالاب ها و دریاچه ها به عنوان یکی از اکوسیسیتم های مهم طبیعی، اضافه کرد: سدسازی در مسیر رودخانه های منتهی به دریاچه ارومیه به منظور تامین آب کشاورزی، خشک شدن این اکوسیستم طبیعی و مهاجرپذیر را رقم زده؛ به گونه ای که کاهش تراز آبی و خشک شدن قسمت هایی از دریاچه سبب بالا آمدن حجم زیادی از نمک شده و این نمک ها با باد جابجا می شوند و اراضی کشاورزی را شور و غیر قابل استفاده می کنند. این تنها مثالی از تصمیم گیری های کلان مدیریتی بدون در نظر گرفتن اثرات زیست محیطی درازمدت پروژه های ملی است.
این کارشناس اکوتوریسم و پرنده نگری، دریاچه ارومیه را یکی از مقاصد سالانه فلامینگوهای مهاجر دانست و خاطرنشان کرد: فلامینگوها از یک سخت پوست کوچک به نام «آرتمیا» که در دریاچه ارومیه حیات دارد و عامل صورتی شدن پر فلامینگوهاست، تغذیه می کنند
حقيقت آن است كه همه نقاط ايران زيبا و خاص محسوب مي‌شود و مجموع اين نقاط است كه ايران عزيز، وسيع و زيباي ما را تشكيل داده است. یکی از این مناطق زیبا محل زندگی پرندگان بی‌پناه است و اگر برای زندگی این پرندگان بی‌پناه برنامه و رفتار درستی نداشته باشیم آسمان هم برایشان قفس است.
