تیرنگ، آرین شهمیر شورمستی:
دژ قلعه عهد ساسانی کنگلو با دو گنبد سه طبقه بعنوان بازوان و با پلانهای معماری با شکوه به مانند عقابی تیزبین با دو بال گشوده و بیش از ۱۷۰۰ سال قدمت بر فراز قله صخره ای مخروطی البرز کوه در ۴۰ کیلومتری پل سفید سوادکوه خودنمایی می کند.
باستان شناسان و مورخین تعاریفی در مورد کاربری قلعه یا بنای تاریخی کنگلو می گویند که دلالت بر قرارگاه استحکامات نظامی، سیلوی انبار آذوقه، برج دیده بانی در طول مسیر دیگر بناهای تاریخی دارد و در سالهای اخیر نیز مهران نوری یکی از اسطوره شناسان مهرشناسی سوادکوهی نیز فرضیه اثبات نشده کاربرد نجومی و تقویمی را برای قلعه کنگلو و روستای همجوار یعنی آریم، تئوری پردازی کرده است.
دژ کنگلو در ۴۰ کیلومتری پل سفید که از دوراهی سرتگه با طی ۱۱ کیلومتر مسیر که دو سوم از مسیر فرعی آسفالت است می توان به روبروی قلعه رسید که ۲ الی ۳ کیلومتر مسیر پیاده روی صعب العبور دارد .
قلعه کنگلو با مساحت تقریبی ۳۰۰۰ متری در شهریار کوه البرز که بر فراز تنگه دوآب در بالادست زرشک دره قرار دارد که بر فراز صخره کله قندی مخروطی در امتداد افق چکل خرونرو بنای کهن قلعه کنگلو احداث گردیده است.
زیر پای دژ کنگلو به سمت آیش ملردی ها و زرشک دره مسیر خطیرکوه ، پرتگاهی وحشتناک با شیب بسیار تند وجود دارد که هر چیز از قلعه پرت شود در قعر دره یافت خواهد شد ، این پرتگاه ، حکایت از مهارت معماران و طراحان دستکم ۱۷ قرن پیش دارد که با چه مهارت و تخصصی چنین نقشه ای را ترسیم کرده اند و این ارتفاع دلالت بر شهامت و ورزیدگی و آمادگی جسمانی و وجدان کاری و البته شاید اجبار جبری کارگرانی که در احداث این بنای از جنس سنگ و سنگ لاشه و آهک و ساروچ و چوب و گل سهیم بوده اند دارد که چگونه بر فراز صخره کله قندی که با کوچکترین لغزشی به قعر شکاف کوه سقوط می کردند ، بنایی را دایر کردند که بعد از گذشت ۱۷۰۰ سال با درک زلزله های خفیف تا سنگین با لمس سرما و گرما و یخ بندان و بارش و سیل ، اما همچنان جاودان و برافراشته و پابرجا مانده است.
محوطه سازی ، حصار ارگ ، بازوان برج ، طبقات ، پلان مشبک، مسیرهای دسترسی ، شیوه آبرسانی و ذخایر آب ، سفال و عتیقه های یافت شده هر یک خود حکایت های گفته و ناگفته و پیدا و ناپیدا در دل دارند .
توسط تاریخ شناسان و باستان شناسان پژوهش های متعدد در خصوص این ارگ و قلعه و دژ و دیده بانی و بنای تاریخی انجام گرفته است که از نامگذاری برگرفته از کنگلی نوعی زنبور بومی و لی به معنای غار تا قدمت و پلن و سایر موارد را شامل می شود که دکتر سورتیجی کاملترین تخقیقات را انجام داده و یک قرینه از قلعه با مدیریت میراث فرهنگی تحت نظر دکتر سامان سورتیجی توسط تیم کاووش و مرمت ، در مراحل مرمت قرار گرفت و انجام شد اما قرینه دیگر به حال خود رها شد.
شایان ذکر است برای مرمت قلعه ، از جاده کنگلو می بایست شیب تند ۲ کیلومتری و سپس سربالایی تند ۱ کیلومتری طی شود که تمامی مصالح و الوارها با کمک زنان و مردان کنگلویی حمل گردید.
امید آنکه هر سوادکوهی حداقل یک بار به این قلعه مراجعه کنید و میراث فرهنگی نیز قرینه دیگر را مرمت کنند و ترتیبی اتخاذ شود تا دوستداران آثار باستانی و تاریخی و هویت ایران از ایران و جهان از دژ کنگلو بازدید کنند.
