تیرنگ:
کاهش منابع آبی، تقلیل جمعیت روستایی و از بین رفتن پوشش گیاهی از آثار شوم تداوم بیابان‌زایی محسوب می شود
کاهش منابع آبی در اثر خشکسالی چهره ای تازه به خود گرفته و به نظر می رسد بیابان هایی که روزگاری مهمان برخی مناطق می شد، در آینده با توجه به بعضی طرح ها نظیر انتقال آب دریای مازندران، تا در منزل مان پیش خواهد آمد.
کارشناسان گسترش مناطق بیابانی را از دستاوردهای توسعه افسارگسیخته شهری می دانند که از چند دهه قبل دنیا را درگیر خود کرده است و معتقدند کاهش وابستگی به منابع آب، خاک و رفتن به سمت دستیابی به انرژی های نو، راهکاری مهم برای مقابله با بیابان زایی است.
اگرچه منطقه شمال کشور از گذشته با میزان رطوبت و روزهای بارانی سال شناخته می شود، کاهش بارندگی وبرخی پدیده ها، بروز بیابان زایی را در استان هشدار می دهد
مسئله توزیع متوازن بارش در طی ماه های سال بسیار مهم است چرا که اگر حجم وسیعی از بارش در یک بازه زمانی کوتاه اتفاق بیفتد نه تنها برای تغذیه سفره های آب زیرزمینی مناسب نیست، ممکن است به لحاظ ایجاد شرایط سیلابی و از بین رفتن خاک های حاصلخیز هم به زیان منطقه باشد، امری که در چند سال گذشته شاهد هستیم و الگوی بارش کم کم به سمت رگبار و باران های سیل آسا در حرکت است.
با توجه به کاهش میزان بارندگی در سال های اخیر و وارد شدن به دوره طولانی مدت خشکسالی لزوم توجه به مراتع و جنگل ها از سوی مردم و سازمان مراتع و جنگلها و آبخیزداری امری اجتناب ناپدیر است.
معاون فنی و آبخیزداری حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران – ساری در گفت و گویی با اشاره به تغییرات رژیم بارش های مازندران که سبب ایجاد حفره و دره های عمیق ناشی در مناطق بالا دست شده است، گفت: متاسفانه تغییرات اقلیمی در کمتر از یک دهه کاملا ملموس است، این که مازندران با تنش آبی و سیلاب غیر فصلی و با پدیده بیابان مواجه شود، نمونه های بارز آن است.
مختارپور یکی از راه ها برای مقابله با پدیده بیابان زایی را اجرای طرح «ترسیب کربن» دانست و توضیح داد: این طرح در منطقه بهشهر در سطح ۲۰ هزار هکتار در حال اجرا است.
معاون فنی و آبخیزداری حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران – ساری تصریح کرد: در حال حاضر طرح «ترسیب کربن» را در منطقه بهشهر در دست اجرا داریم که یک پروژه نسبتا موفقی است تا بتوانیم شرایط مان را در این منطقه بهبود ببخشیم و اگر این روند موفقت آمیز باشد درصدد هستیم تا به سایر بخش‌های بیابانی استان، تعمیم دهیم.
به جذب دی اکسید کربن اضافی جو توسط اندام هوایی و زیرزمینی گیاهان مرتعی به منظور کاهش اثرات سوء پدیده گرمایش زمین، ترسیب کربن گفته می شود؛ این پروژه بین المللی مبتنی بر توسعه پایدار روستایی، بهبود معیشت مردم محلی و نیز مدیریت مشارکتی منابع طبیعی است.
مختارپور با بیان این که نتایج اجرای طرح ترسیب کربن در بهشهر نشان داده است که اگر اکوسیستم جنگلی از دخالت های انسانی در امان باشد، نقش بسزایی در اندوخته بلند مدت کربن دارد، گفت: از طرفی شرایط کشاورزی زراعی و باغی در منطقه نیز سبب شد تا خاک جنگل و مراتع دچار آسیب جدی شود.
وی ادامه داد: به طور یقین با انجام مدیریت تلفیقی نظیر زراعت چوب و چراگاه، جلوگیری از ورود بیش از حد دام و انجام حصار کشی علاوه بر ارتقا شاخص کیفیت خاک و تنوع گونه های بومی، جنگل و مرتع به حالت اول خود برگشت خواهد کرد.
این کارشناس آبخیزداری مازندران تصریح کرد: اگر اراضی تحت اجرای طرح ترسیب کربن به درستی و مطابق با اصول فنی با همکاری روستاییان مدیریت شود، کیفیت حاصلخیزی خاک و تولیدمحصول و در نتیجه ترسیب کربن افزایش خواهد یافت.
مختارپور تاکید کرد: شاید غیرقابل باور باشد که ما به طور جدی در استان مازندران با مقوله فرسایش خاک مواجه هستیم و اهمیت موضوع فرسایش خاک در دنیا به حدی رسیده است که همایش‌های ۱۰ روزه با حضور رهبران دنیا برای آن برگزار می‌شود؛ چرا که واقعیت آن است که اگر این منابع بسیار ارزشمند و مواهب خدادادی را از دست دهیم و این روال ادامه داشته باشد، زوال و نابودی بشر را در پی خواهد داشت
وی با اشاره به ضرورت بهبود شرایط حال حاضر فرسایش خاک در کشور، افزود: ایران یک کشور با پوشش گیاهی کم است که بخش وسیعی از آن را کویر تشکیل می‌دهد و بر اساس برآوردهای انجام گرفته میزان فرسایش خاک در کشور حدود ۱۶.۴ تن در هکتار است که عدد خوبی نیست و نیاز است این رقم را تقلیل دهیم
معاون فنی و آبخیزداری حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، خاطرنشان کرد: لذا ضروری است که با اقدامات حوزه آبخیزداری و مشارکت آبخیزنشینان، وضعیت حال حاضر خاک مازندران را بهبود ببخشیم و وضعیت فرسایش خاک را در این استان به حداقل ممکن برسانیم.
مختارپور با اشاره به وسعت حدود ۴۰۰ هزار هکتاری مراتع استان مازندران، بیان کرد: خوشبختانه این عرصه‌ها به لحاظ کیفیت حدود ۷۰ درصد دارای کیفیت خوب، ۲۵ درصد دارای کیفیت متوسط و مابقی را مراتع نامرغوب تشکیل می‌دهد که نقش بسزایی در کنترل و جذب روان آب‌ها و کاهش رسوبات دارد.
وی با اشاره به لزوم بهبود شرایط مراتع در مازندران، ادامه داد: متاسفانه دامی که وارد مراتع استان می‌شود بیشتر از ظرفیت مراتع ما است و این تخریب مراتع را در پی دارد که نیازمند مدیریت و ساماندهی است به گونه‌ای که حداقل یا برای دامداران منابع درآمدی دیگری را تعریف کنیم و یا تجمیع دام‌ها را برای اقتصادی بودن فعالیت دامداری در پیش بگیریم.
✓ احداث ۱۰ سد سرشاخه‌گیر در دهه گذشته در استان مازندران
مختارپور گفت: از جمله اقداماتی که طی یک دهه گذشته در این بخش انجام شده است، احداث ۱۰ سد سرشاخه‌گیر در استان بود که با توجه به اینکه مازندران یک استان جنگلی است لذا در سیلاب‌ها، تنه و سرشاخه درختان به همراه رسوبات موجب انسداد مسیر رودخانه‌ها می‌شد و با انباشت در مقابل پل‌ها، موجب خروج آب از مسیر اصلی رودخانه‌ها و هدایت آن به سمت اراضی زراعی و باغی و نیز مناطق مسکونی می‌شد که خسارات جانی و مالی فراوانی را نیز ایجاد می‌کرد.
وی اعلام کرد: یکی از بارزترین نمونه این مورد به سیلاب مردادماه سال ۱۳۷۸ نکا باز می‌گردد که موجب فوت ۴۰ نفر از شهروندان این شهر و خسارات مالی فراوانی شد که از این رو، نخستین سد سرشاخه‌گیر مازندران در حوزه درویشان رود نکا احداث شد که باعث شد تا بعدها علیرغم سیلاب‌های به مراتب بزرگ‌تر حداقل به خسارات مشابه سیلاب نکا دچار نشدیم.
معاون فنی و آبخیزداری حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، مطرح کرد: در ادامه نیز در مناطق دیگری نظیر گلوگاه، بهشهر، ساری، قائمشهر و نور نیز سدهای سرشاخه‌گیر احداث شد تا بتوانیم در مواقع سیلاب و بارندگی‌های شدید، خسارات وارده را به حداقل ممکن برسانیم.
مختارپور افزود: طی سالهای ۹۰ تا ۱۴۰۰ صندوق توسعه اعتباراتی را به استان مازندران داد که بسیار در اجرای اقدامات حوزه آبخیزداری موثر بود و توان انجام کار بیشتر را هم داریم که با تخصیص اعتبار ممکن می‌شود.
وی تشریح کرد: در شرایط حال حاضر، احداث سد هزینه‌های هنگفتی را در بر دارد که می‌بایست اعتبارات آن به استان تخصیص یابد تا بتوان پروژه جدیدی را تعریف کرد؛ در عین حال که علیرغم نیاز به چند سد دیگر اما خوشبختانه احداث سد در نقاط بحرانی استان انجام گرفته است.
معاون فنی و آبخیزداری حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، اشاره کرد: خوشبختانه در سفر استانی اخیر رئیس جمهور شهید به مازندران اعتبارات خوبی برای استان مصوب شد که انتظار داریم این اعتبارات هر چه سریع‌تر وارد چرخه اداری شود تا ما بتوانیم کارهای اجرایی لازم را طی ماه‌های باقیمانده از سال انجام دهیم.
وی ادامه داد: از زمانی که بشر با کمک ساخت ابزارآلات سنتی و اکنون صنعتی، بر طبیعت غالب شد، خسارات وارده بر طبیعت صد چندان شد، به طوریکه شاید در گذشته با یک تبر نمی‌شد در طول روز حتی یک درخت را قطع کرد اما امروزه با کمک اره‌های غول پیکر، صدها درخت در کوتاه‌ترین زمان ممکن، قطع می‌شود و این امر نیازمند مدیریت حفظ منابع طبیعی از سوی بشر است.
معاون فنی و آبخیزداری حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، اظهار کرد: متاسفانه تغییرات اقلیمی نیز در کمتر از یک دهه کاملا ملموس است، امری که در گذشته ده‌ها سال به طول می‌انجامید و اینگونه است که حتی در همین استان مازندران با تنش آبی مواجه هستیم.
اگر بخواهیم برای رهایی از بیابان شدن مازندران اقدام کنیم فردا خیلی دیر است.
استان مازندران حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مساحت دارد که از این مقدار حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار آن عرصه های طبیعی شامل جنگل و مرتع است.
ا
