تیرنگ، حجت الاسلام و المسلمین حاج محمد حسین گلکار استاد و محقق حوزه و دانشگاه و معاونت پژوهش مرکز تخصصی حوزوی تمدن اسلامی
مهدی عجلالله تعالی فرجه، ادامه حسین علیهالسلام است و انتظار، ادامة عاشورا و برآمده از آن.
مهدی عجلالله تعالی فرجه، فرزند حسین علیهالسلام است و فرهنگِ انتظار برآمده از فرهنگ عاشورا و انتظارِ حسین دیگری را کشیدن. این دو پیوندی دیرین و مستحکم با هم دارند. یکی پشتوانه فرهنگی و زمینهساز برای دیگری است. یکی رمز قیام و بهپاخاستن شیعه است و دیگری، عامل حفظ و استمرار آن. عاشورا، دریچهای به انتظار است و انتظار، تجلی آرزوها و آمال کربلا.
انتظار، ثمرة کربلاست. بدون کربلا، انتظار بیمعناست. یاران مهدی، همه کربلائیاند و در فرازوفرود تاریخ، غربال شده و آب دیدهاند. مگر میتوان بی عاشورا، انتظار داشت؟ انتظار بی عاشورا، انتظار بیپشتوانه است.
انتظار و عاشورا، دو بال پرواز شیعه است؛ اگر این دو نبود، چشمة غدیر هم میخشکید.
پیوند فرهنگ عاشورا و انتظار، دلایل و شواهد متعددی دارد. ما در این مقاله، ضمن بیان آنها، به تحلیل و رهیافتهای برخاسته از آنها خواهیم پرداخت:
بخش اول: پیوندها
نگاه به عاشورا و انتظار، میرساند که میان این دو، پیوندها و رابطههایی است:
حضرت مهدی عجلالله تعالی فرجه، فرزند حسین علیهالسلام است و خونخواه امام حسین علیهالسلام. اولین کلام امام عصر عجلالله تعالی فرجه، یاد جدشان حسین بن علی علیهالسلام است. شعار یاوران قائم آل محمد عجلالله تعالی فرجه، یالثارات الحسین است. یاری اباعبدالله علیهالسلام، یاری حجت بن الحسن العسکری علیهالسلام است. آن دو بزرگوار دارای لقبهای مشترکی هستند، نظیر: ثارالله، غریب، رانده شده و … . زیارت عاشورا از خونخواهی امام حسین علیهالسلام در رکاب مهدی خبر میدهد. مطابق روایات، در روز عاشورا و میلاد امام حسین علیهالسلام، باید به یاد حضرت مهدی عجلالله تعالی فرجه بود و در روز میلاد امامزمان عجلالله تعالی فرجه و شب قدر با زیارت امام حسین علیهالسلام به یاد اباعبدالله علیهالسلام. روز ظهور قائم آل محمد (ص)، عاشوراست. به زیارت امام حسین علیهالسلام و زیارت صاحبالامر علیهالسلام در اعیاد اسلامی توصیه شده است. شهر کوفه، پایگاه مشترک این دو امام معصوم است. امام عصر علیهالسلام به قرائت زیارت عاشورا و زنده نگهداشتن یاد عاشورا عنایت دارند. هر دو امام علیهالسلام با بیعتنکردن با طاغوت به اصلاحگری میپردازند. بالاخره در روایات، آرزوی شهادت در رکاب این دو امام علیهالسلام برای شیعیان، تحسین شده است.
بخش دوم: تحلیلها
از پیوندها، به تحلیلها میرسیم:
عاشورا، پشتوانة فرهنگی انتظار است و منتظران مهدی موعود عجلالله تعالی فرجه، پرورشیافته مکتب عاشورا هستند. نقش زنان در قیام امام حسین علیهالسلام و امام مهدی عجلالله تعالی فرجه بسیار پر رنگ است.
اباعبدالله الحسین علیهالسلام و امامزمان عجلالله تعالی فرجه در اهداف، یاران و زمانه اشتراک دارند. توجه به درگیری و نبرد بین حق و باطل، امری است ضروری و سنتی است الهی و جاری. در این مسیر سختیها و مشکلات فراوانی بوده است؛ حفظ دین دشوار است. سازشناپذیری این دو امام، تدبیر و مدیریت و تلاش جهت جذب و نیروسازی از تحلیلهای دیگری است که از عاشورا و انتظار به دست میآید. عاشورا و انتظار باتکیهبر سنتهای الهی، دولتهای باطل را به زوال و نابودی میکشانند.
عدهای پس از طلب یاری امام، از یاری او بهخاطر مشکلات و… بازمیمانند و با جداشدن از سپاه حق به عذاب ابدی دچار میشوند و عدهای، پیروز میدان بوده و سعادتمند میگردند و …
بخش سوم: رهیافتها
همه کسانی که خود را از منتظران واقعی حضرت میدانند، بایستی ضمن تبیین دین، فرهنگ عاشورا و بسیج را تبیین کنند و با الگوسازی؛ اقدام به جذب نیرو و تبلیغ نمایند. باید باتوجهبه عامل تنشزدایی، جامعه را آماده حرکت به سمت شناخت و معرفت امام کرد.
۱. تبیین فرهنگ عاشورا
اگر عاشورا پشتوانه فرهنگی انتظار است، پس باید در جهت تبیین حرکت عاشورا و نیز برگزاری هر چه باشکوهتر مراسم عاشورا و معرفی اسوههای جاویدان آن، تلاشی دوچندان کرد.
خیلی فرق است بین این که به عاشورا بهعنوان پشتوانه و عقبه فرهنگی و الهامپذیر انتظار نگاه شود؛ یا یک سنّت برخاسته از عواطف و احساسات قومی.
رسانههای عمومی، بهخصوص صداوسیما، حوزههای علمیه و مراکز فرهنگی، نقش حیاتی و اساسی در غنا بخشیدن به این فرهنگ دارند.
کربلا، دانشگاه بزرگی است با کلاسها و درسهای بسیار که ابعاد و آموزههای این دانشگاه بزرگ، هنوز هم بر بسیاری پوشیده است. باید در این دریای عمیق، گسترده و پُربار، غواصانی ماهر و زبردست، به صید بپردازند تا گوهرها و مرواریدهای گرانبهای آن را به چنگ آورده، در اختیار خواستاران و خریداران قرار دهند.
هنوز هم این حرکت عظیم و منشور بینهایت، زوایای پنهان و ابعاد گستردهای دارد که تنها بر عاشقان طالب رخ مینماید.
۲. تبیین دین
عصر حسین علیهالسلام، عصر غربت دین بود و عصر انتظار نیز چنین است. قیام حسین علیهالسلام و فرزندش مهدی علیهالسلام برای احیای دین است.
منتظر مهدی علیهالسلام، باید از دین، ضرورت، قلمرو، و زبان آن و… تحلیلی عمیق داشته باشد تا در این عصر، بتواند زمینهساز حرکت مهدی عجلالله تعالی فرجه باشد.
۳. الگوسازی
حسین علیهالسلام و یارانش الگوی منتظراناند، ازاینرو باید در مبانی فکری و ویژگیهای رفتاری و تربیتی آنان، درنگی شایسته کرد.
۴. معرفت امام
کسانی میتوانند شعار خود را یا لثارات الحسین قرار دهند که به مقام ابوّت با امام رسیده باشند تا بتوانند خونخواه او باشند این، ممکن نیست مگر بامعرفت به حق امام علیهالسلام. شعار یالثارات الحسین» فقط یک شعار برخاسته از عواطف و عصبیتهای قومی و نژادی نیست، بلکه برخاسته از معرفت به حقِّ ولایت امام است. این معرفت، شناخت حسبونسب و فضایل آنان نیست، بلکه عرفان به حق ولایت آنان است. أَلَسْتُ أَوْلَی بِکُمْ مِنْکُمْ بِأَنْفُسِکُم»النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ. آنان، از خودمان به ما آگاهتر و مهربانترند و از همه هواهای نفسانی آزادند.
این شعار، شعار کسانی است که با درک اضطرار به وحی و حجت، از همه تقلیدها، تلقینها، هوسها، غریزهها و… جدا شدند و رسول و امام را بهعنوان مربی خود انتخاب کردند که: أَنَا وَ عَلِیٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّة»
این درک از امام و این آگاهی از حق ولایت ایشان، ما را به مقام ابوّت و در نتیجه خونخواهی آنان میرساند؛ آن هم نه پدر جسمانی من که پدر روحانی، مربی، هادی و پیشوای من؛ آن هم پدری که مصباح، سفینه، میزان، وارث، امین و اسوه است و سبب سعادت و رستگاری، امنیت، حفظ، نجات، عزّت، قبولی اعمال و… است.
این نگاه به امام و آگاهی از شئون و آثار ولایت آنان، ثمرات و بارهای زیادی با خود دارد و فاصلهگرفتن از آن، ضررهای جبرانناپذیری به همراه دارد. از گامهای اساسی تمام مراکز فرهنگی و آموزشی، تبیین دقیق این معنا از امامت است.
۵. عزّت
عزّت اساس حرکت حسینی و مهدوی است و میتواند اساس سیاست راهبردی حکومت دینی در سطح روابط بینالمللی باشد. حکومت دینی – بهعنوان زمینهساز دولت کریمة مهدوی – از هر گونه رابطه و مذاکرهای که شائبه ذلت داشته باشد، پرهیز میکند. منتظرِ دولت عزیز (تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَه)، خود باید عزیز باشد. حسین علیهالسلام هم میفرمود: هَیْهات مِنَّا الذِلَّّة»
۶. جذب نیرو و تبلیغ
آن جا که حسین علیهالسلام و مهدی علیهالسلام از جذب نیرو و تبلیغ دین دست نمیکشند، تکلیف منتظران و پیروان آنان مشخص است. جذب نیرو و تبلیغ در سطح داخلی و خارجی، از تکالیف عمدة حکومتهای دینی، بهعنوان زمینهسازان دولت کریمة مهدوی است.
۷. اخلاق
فریاد هل من ناصر حسینی و مهدوی، همواره به گوش میرسد؛ باید این فریاد را پاسخ گفت. اما چگونه؟ امیرمؤمنان علیهالسلام و امام صادق علیهالسلام این چگونگی را پاسخ میدهند:
حضرت علی علیهالسلام میفرماید: أَعِینُونِی بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَادٍ ، با پرهیزکاری و تلاش فراوان و پاکدامنی و راستی مرا یاری دهید”.
امام صادق علیهالسلام نیز میفرماید: مَنْ سُرَّ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِر؛ کسی که دوست دارد، از یاران قائم باشد، باید منتظر باشد و در همان حال، از گناهان اجتناب ورزد و خود را به اخلاق نیکو بیاراید.
ترویج اخلاق و فضایل اخلاقی، بهعنوان راهبردی اساسی در حکومت دینی مطرح است. این سیاست کلان و راهبردی به همراه راه کارهای اجرایی آن میتواند بهعنوان یک هدف و معیار، برای نقد تمامی ارگانهای فرهنگی، آموزشی و تبلیغی باشد.
۸. عنایت ویژه به زنان
باتوجهبه نقش زنان در قیام مهدی عجلالله تعالی فرجه و حضور آنان در دولت کریمه، باید برای رشد، اعتلا و بالندگی این قشر مهم و اثرگذار سرمایهگذاری جدّی صورت گیرد.
به نظر میرسد تا کنون آن گونه که شایسته و در خور منزلت زنان است، کاری بایسته برای آنان صورت نگرفته است. هنوز در سطح حوزهها، مراکز علمی – فرهنگی، و مدیریتهای میانی و کلان جامعه، نقشزن در حاشیه است. باید برای تربیت و تحصیل زنان، سرمایهگذاریهای اساسی صورت گیرد. غفلت از این نگاه راهبردی، ضرر و زیانهای جبرانناپذیری به انقلاب اسلامی وارد ساخته است. ازاینرو تلاش دوچندان و آگاهانه، جهت جبران این ضایعه، میطلبد.
