تیرنگ نیوز : طبيعت سرسبز و زيبای شمال کشورمان از جمله جاذبه‌هاي گردشگری است که شايد کمتر نقطه‌ای از جهان از چنين طبيعتی برخوردار باشد. یکی از این جاذبه‌ها که در سال ۱۳۹۸ به عنوان مهمترین منابع طبیعی کشور ایران به ثبت جهانی رسید، جنگلهای هیرکانی است.
بر اساس آنچه کارشناسان می‌گویند مساحت این جنگل‌ها در گذشته حدود 5 میلیون هکتار بود که به تدریج از آن کاسته شد. به طوری که این مساحت تا پیش از ملی شدن جنگلهای ایران 3.4میلیون هکتار و امروزه طبق آمار رسمی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور فقط 1.9میلیون هکتار است. این مساحت حدود یک درصد مساحت کل کشور را در بر می‌‌گیرد. جنگلهای هیرکانی از آستارا در شمال استان گیلان شروع می‌شود و تا گُلی‌داغ در شرق استان گلستان به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر پراکنش دارد. بخشی کوچکی از جنگلهای هیرکانی هم معادل ۲۰ هزار هکتار در کشور آذربایجان قرار دارد.
سهم مازندران به عنوانی استانی که بیش از ۵۰ درصد مساحت جنگلهای هیرکانی ایران را در اختیار دارد در ثبت جهانی این جنگل شش سایت معادل حدود ۴۷ هزار هکتار بوده است این بخش‌ها شامل سایت بولا یا همان جنگل بولای ساری، الیمستان شهرستان آمل، جنگل واز شهرستان نور، سایت کجور نوشهر، سایت خشکه‌داران تنکابن و چهار باغ مرزن آباد چالوس است.
اما متاسفانه بهـرهبـرداری غيراصولی و بیرويه از جنگل، تغيير كاربري غيرمجاز، قاچاق چوب، آتـش سـوزی و سـامـانـدهـی نامناسب مراكز جمعيتی در داخـل و حـاشيـه جنگل‌ها و ورود پيدا و پنهان انواع پساب و فاضلاب‌های خانگی و صنعتی به رودخانه‌هايی كه منتهي به دريا می‌شوند، از جمله علل مهم كـاهـش وسعـت جنگلهای شمـال كشور است که باعث برهم خوردن تعادل طبيعت می‌شود و اين گونه است كه طبيعت فرياد خشم آلود خويش را در قالب سيل و زلزله و ساير بلايای طبيعی به نمايش می‌گذارد.
* قاچاق چوب از مشکلات فراروی جنگلهای هیرکانی است
معاون امور جنگل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور قاچاق چوب را از مشکلات فراروی جنگلهای هیرکانی بازمانده از عصر یخبندان ذکر کرد.
نقی شعبانیان معضلات زیست محیطی و بلای طبیعی را از مشکلات فراروی منابع طبیعی بیان کرد و گفت: ۱۴۳ میلیون هکتار منابع طبیعی در کشور وجود دارد.
وی سطح جنگلهای کشور را ۳.۴ میلیون هکتار بیان کرد و با اظهار اینکه دو میلیون هکتار جنگل هیرکانی در شمال کشور واقع شده است، طبیعت ایران را شکننده و حساس بیان کرد و گفت: کوتاهی در حفظ منابع طبیعی به هیچ وجه پذیرفتنی نیست.
وی با بیان اینکه وظیفه حفاظت از جنگل در استان‌های شمالی به مراتب سنگین‌تر است، جنگلهای هیرکانی را بازمانده دوره سوم زمین شناسی و عصر یخبندان دانست و گفت: باید مدیریت عرصه‌های جنگلی و مشکلاتی نظیر قاچاق چوب را مدیریت کنیم.
شعبانیان تعامل با سایر دستگاه‌ها را برای صیانت از منابع طبیعی لازم دانست و گفت: باید مردم شمال را با منابع طبیعی آشتی دهیم و در ارتقای فرهنگ منابع طبیعی تلاش بیشتری به خرج دهیم.
معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، قاچاق چوب را از مهمترین مشکلات جنگلهای شمال برشمرد و گفت: با ارتقای فرهنگ منابع طبیعی قاچاق چوب کنترل و مدیریت می‌شود.
البته اقداماتی نیز برای مقابله با قاچاق چوب و حفظ جنگل انجام گرفت که یکی از این اقدامات طرح تنفس جنگل بود که برای مقابله با قاچاق چوب و قطع بی رویه درختان در جنگل ها اجرا شد اگرچه این طرح مخالفانی هم داشت اما به گفته رییس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم تحقیقات مانع قطع شدن درختان ۴۰۰ تا ۵۰۰ ساله و گاها چند هزار ساله شد.
دبیر مراجع کنوانسیون تنوع زیستی گفت: براساس آمار سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری در ۱۵ سال گذشته روزانه حدود ۶۰۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع خود را از دست داده‌ایم که اجرای طرح تنفس جنگل تا حدود زیادی این روند را کند کرده و مانع قطع شدن درختان ۴۰۰ تا ۵۰۰ ساله و گاها چند هزار ساله شد.
هادی کیا دلیری دبیر مراجع کنوانسیون تنوع زیستی درباره تاثیر طرح تنفس جنگل بر جنگلهای کشور گفت: اجرای طرح تنفس جنگل قطعا در بهبود وضعیت جنگلهای کشور تاثیر داشته است، درست است که مشکلات عدیده‌ای مانند چرای رویه دام، تغییر کاربری، قاچاق چوب، ریختن زباله و تجاوز به حریم جنگل‌ها را قبل از اجرای طرح تنفس داشتیم و همچنان هم داریم اما با اجرای این طرح حداقل قطع درختان ممنوع شد، تا پیش از آن هزاران کامیون الوراهای چوبی را از مناطق جنگلی خارج می‌کردند که از چندین سال قبل از دو میلیون متر مکعب در سال شروع شده بود که تا به ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار متر مکعب در سال‌های اخیر رسید بنابراین اجرای طرح تنفس جنگل عملا یک برد بسیار بزرگی بود.
وی افزود: البته به این معنا نیست که اگر بهره برداری ممنوع شده مشکل جنگل‌ها حل شده است، همچنان مشکل زباله و تغییر کاربری وجود دارد اما حداقل یک مشکل بزرگ کم شده است، ما درختان غول پیکری که ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال سن داشتند را فقط برای تولید چوب و کاغذ قطع و از جنگل‌ها خارج می کردیم، نگاه به جنگل مانند بنگاه چوب بود، در شمال هم یک سری کارخانه‌ها و شرکت‌هایی احداث شدند که فعالیتشان بر اساس واردات چوب بوده نه با تکیه بر جنگلهای داخلی، اما چون چوب این جنگل‌ها به نوعی رایگان در دسترس قرار می گرفت از این رو درختان را قطع و چوب مورد نیاز را از این جنگل‌ها تامین می‌کردند.
رییس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم تحقیقات اظهار داشت: اجرای طرح تنفس حداقل باعث شد که نگاه تولید چوب از روی جنگل ها برداشته شود و نگاه اقتصادی به نگاه اکولوژی و اکوسیستمی تغییر کند، باید کارکردهای دیگر طبیعت را هم ببنیم که طرح تنفس این کار را کرد، بر اساس این نگاه باید طرح‌های جدید تهیه شود که متاسفانه هنوز سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری طرح نهایی خود را ارائه نکرده است.
*مجازات بازدارنده نیست
البته فرمانده یگان حفاظت اداره‌کل منابع‌طبیعی مازندران در این باره معتقد است که این موضوع یک ریشه مهم دیگر هم دارد که مناسب نبودن مجازات‌های قاچاق چوب از جنگل‌هاست. سرهنگ «مجید ذکریایی» در گفت‌وگو با خبرنگاران مجازات‌های قاچاق چوب را نیازمند به‌روزرسانی می‌داند و می‌گوید: براساس ماده۴۸ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، با متخلفان این حوزه در تعزیرات حکومتی و برابر نرخ مصوب برخورد می‌شود. ما بارها افراد متعددی را بازداشت و خودروها یا احشام آنان را توقیف کرده‌ایم، اما چون جریمه‌ها پایین‌تر از میزان درآمدی است که فرد به‌دست می‌آورد، این مجازات‌ها بازدارنده نیستند.
وی می‌افزاید: البته اگر قاچاقچیان درحال حمل چوب درخت زنده باشند، برای آنان پرونده کیفری تشکیل می‌شود، اما اکنون بخش مهمی از مشکلات ما خارج کردن چوب‌های مورداستفاده برای هیزم و ذغال از جنگل‌هاست که معمولا از چوب‌های شکسته و افتاده تهیه می‌شود. درحالی‌که براساس قانون خروج هرگونه محصول جنگلی از جنگل‌ها ممنوع و انجام آن جرم است.
فرمانده یگان حفاظت اداره‌کل منابع طبیعی مازندران تصریح می‌کند: مساله اینجاست که ممکن است برخی از همین افراد با بهانه جمع‌آوری چوب درختان خشک و افتاده اقدام به قطع درخت‌های زنده کنند. ماجرای درخت‌های شکسته و برداشت شدن یا نشدن آن در طرح تنفس جنگل هنوز به سرانجام مشخصی نرسیده‌است. برخی به‌دلایلی مانند احتمال تشدید آتش‌سوزی، ایجاد آفات یا حتی بروز حوادث برای مردم، موافق برداشت هستند و بعضی کارشناسان مخالفت می‌کنند. ذکریایی می‌افزاید: البته درباره برداشت چوب درخت‌های زنده یک نکته دیگر هم وجود دارد؛ اینکه خیلی از چوب‌های برداشت شده جنگلی نیستند. یعنی متعلق به درخت‌های جنگلی هستند که در حاشیه زمین‌های کشاورزی یا باغ‌های شخصی قرار داشتند و مالک باغ بدون دریافت پروانه اقدام به قطع و حمل آنها می‌کند.
وی تثبیت نشدن مرز مناطق جنگلی با مستثنیات و زمین‌های کشاورزی را نیز از دیگر عوامل موثر در بروز قاچاق چوب می‌داند و می‌گوید: ما بیش‌از ۳هزارکیلومتر مرز مشترک بین زمین‌های کشاورزی و مستثنیات با عرصه‌های جنگلی داریم که ساکنان این مناطق دسترسی بسیار ساده‌ای به جنگل‌ها دارند. ازطرفی بیش‌از ۷۰۰روستای محاط در جنگل هم داریم. باید برای همه این مسائل برنامه‌ریزی دقیق انجام شود.
آنطور که در گزارش‌ها آمده است به دلیل چالش‌های اقتصادی خانواده‌ها، درست اجرا نشدن بخش حفاظت از جنگل در طرح تنفس جنگل‌ها ازسوی شرکت‌های بهره‌بردار، کمبود نیرو و تجهیزات، تعدد راه‌های دسترسی به جنگل، رفع نشدن بیکاری ساکنان روستاهای اطراف جنگل‌ها یا روستاهای مستقر در دل جنگل وجود بازار مناسب برای چوب در استان‌های شمالی و به‌دلیل چالش‌های تأمین چوب مورد نیاز واحدهای صنعتی، بلاتکلیف ماندن درختان شکسته و ضعف در کنترل و تثبیت مرز بین مستثنیات و زمین‌های کشاورزی با عرصه‌های جنگلی، جنگلهای استان‌های شمالی همچنان درحال زخم خوردن از قاچاق چوب هستند.
