تیرنگ:
بر اساس نظر کارشناسان خشکسالیهای امروزه در تمام دنیا به دو عامل مهم تغییرات اقلیمی و آب و هوایی و مدیریت بخش آب بستگی دارد.
در یک دهه گذشته ۹۱ هزار حلقه چاه غیرمجاز در راستای اجرای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی مسدود و از برداشت غیرمجاز ۳.۲ میلیارد مترمکعب آب در سال از دشتهای کشور جلوگیری شده است که نشان دهنده وضعیت نامناسب آن به لحاظ منابع آب است. براساس این مطالعات ایران باید در سال ۲۰۲۵ برای حفظ وضع موجود بتواند ۱۱۲ درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید که این افزایش میتواند از راههای مختلفی از قبیل مدیریت عرضه و تقاضای آب صورت گیرد.
برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی در دهههای گذشته منجر به بروز پیامدهایی در دشت های خراسان شمالی شده است و همچنین مخازن آب زیرزمینی این استان سالانه بین ۶۵ تا ۹۵ میلیون متر مکعب کسری دارند و به عبارتی این میزان بیش از مقدار تغذیه آبخوانها (بارندگی های موثر) از این منابع در سال برداشت می شود که میزان کاهش سطح آب زیرزمینی نیز اکنون به بیش از هفت و نیم متر در سال رسیده است.
همچنین حجم تجمیعی کسری مخازن آب زیرزمینی استان طی چند دهه اخیر به بیش از ۲ میلیارد متر مکعب رسیده است و این وضعیت، ضرورت بیش از پیش عزم عمومی برای تعادل بخشی منابع و مصارف آب استان را یادآور می شود.
توجیه بیشتر کشاورزان و همکاری آنها برای مدیریت بهینه مصرف آب، جلوگیری از برداشت بیش از میزان سهمیه پروانه بهره برداری و قطع کنتورهای برق چاه ها تنها راهکارهای گذر از شرایط کنونی است.
✓۴۲۰۰ حلقه چاه غیر مجاز
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسانشمالی تعداد چاههای غیرمجاز استان را چهار هزار و ۲۰۰ حلقه دانست و گفت که این تعداد سالانه ۳۰ میلیون مترمکعب از منابع زیرزمینی برداشت می کند.
سید عقیل مرتضوی بیان کرد: بیشتر چاه های غیرمجاز استان در باغ ویلاها و حاشیه رودخانه ها واقع است که با حفر چاه های کم عمق در برخی از فصول برداشت غیرمجاز آب دارند.
وی با اشاره به محدودیت منابع آبی خراسان شمالی با توجه به تداوم خشکسالی بر ضرورت استفاده بهینه از منابع آبی موجود تاکید کرد و گفت: مخازن آب زیرزمینی این استان سالانه بین ۶۵ تا ۹۵ میلیون متر مکعب کسری دارند و به عبارتی این میزان بیش از مقدار تغذیه آبخوانها در سال برداشت می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسانشمالی تصریح کرد: حجم تجمیع کسری مخازن آب زیرزمینی استان در چند دهه اخیر به بیش از ۲ میلیارد متر مکعب رسیده است و این وضعیت، ضرورت بیش از پیش عزم عمومی برای تعادل بخشی منابع و مصارف آب استان را خاطرنشان می کند.
✓برداشت سه برابری چاههای مجاز
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسانشمالی در ادامه با بیان اینکه چاههای مجاز این استان سه برابر غیرمجازها از منابع آبی زیر زمینی برداشت میکنند افزود: سه هزار و ۳۸۷ حلقه چاه در استان وجود دارد که سالانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب از منابعآبی زیر زمینی برداشت می کنند.
وی افزود: حدود یکهزار حلقه چاه مجاز در سطح استان ۱۰۰ میلیون متر مکعب بیشتر از سهمیه ای که در پروانه بهره برداری دارند از منابع آبی زیر زمینی برداشت می کنند.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسانشمالی با اشاره به محدودیت منابع آبی استان با توجه به تداوم خشکسالی و کم بارشی بر ضرورت استفاده بهینه از منابع آب موجود تاکید کرد و گفت: مخازن آب زیرزمینی این استان سالانه بین ۶۵ تا ۹۵ میلیون متر مکعب کسری دارند و به عبارتی این میزان بیش از مقدار تغذیه آبخوانها (بارندگی های موثر) از این منابع در سال برداشت می شود.
وی گفت: ۹۰ درصد از چاه های مجازاستان دارای کنتور هوشمند هستند که به محض مصرف بیش از پروانه در راستای جلوگیری از اضافه برداشت برق آن قطع خواهد شد که در سال گذشته برق ۲۳۵ حلقه چاه استان قطع شد.
✓مدیریت مصرف
وحید واسطه؛ معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی با اشاره به کم بارشی طی سال های اخیر و محدودیت منابع آب استان بر ضرورت مدیریت مصرف این منابع به ویژه در بخش آب های زیرزمینی و چاه های آب کشاورزی تاکید کرد و خواستار مدیریت مصرف توسط چاهداران استان شد.
✓چاههای غیرقانونی عمدتا عمق زیادی ندارند
محسن موسویخوانساری با اشاره به آخرین آمار منتشر شده توسط وزارت نیرو از چاههای غیرقانونی کشور گفت:معمولا به علت استفاده از تکنیکها و روشهای سادهتر که غیرمجاز و به صورت مخفیانه هستند، این چاهها را در مکانهایی که سطح آب بالاتر است حفر میکنند. در نتیجه میتوان گفت چاههای غیرقانونی عمدتا عمق زیادی ندارند و دبی(میزان آب استحصالی) آنها نیز از چاههای مجاز کمتر است.
این فعال محیط زیست به علت ایجاد چاههای غیرقانونی اشاره کرد که اغلب افراد برای منافع خود در ویلاسازی یا باغهای شخصی اقدام به حفر این چاهها میکنند.
این عضو انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان، حفر چاههای غیرمجاز را نوعی فرار از قانون دانست و اظهار کرد: با حفر این چاهها نوعی ناسازگاری در جامعه به وجود میآید که مردم را تشویق به حفر این چاهها میکند.
موسویخوانساری تاکید کرد: حفر این چاهها پدیده خوبی نیست که علاوه بر بیقانونی، بیبرنامگی را در سطح کشور توسعه میدهد.
وی به برنامه تعادلبخشی در این زمینه اشاره کرد و توضیح داد: یکی از زیرمجموعههای این برنامه، مسدود کردن چاههای غیرقانونی است که در کشور بسیار کند انجام میشود.
این فعال محیط زیست درباره کاهش تعداد چاههای غیرمجاز گفت: در این راستا هیچ راهی جز افزایش اعتبارات در طرح تعادلبخشی مطرح شده توسط وزارت نیرو و افزایش تعداد گشت و بازرسی در محدودههایی که چاه زیرزمینی حفر شده، نداریم.
سونامی خشکسالی همچنان خراسان شمالی را تهدید میکند و از چاههای مجاز و غیرمجاز بعنوان متهمانی نام برده میشود که مرگ زودرس سرزمین چشمه ها و کوهسارهای سرسبز را رقم میزند.
چاه غیرمجاز بعنوان اولین متهم هایی شناخته می شوند که شیره زمین را در خراسان شمالی می مکند، اما آمار و ارقام ارائه شده توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان میدهد که بخش قابل توجهی از برداشتهای بیرویه کشور توسط چاههای مجاز و دارای پروانه بهرهبرداری صورت میگیرد، مسئلهای که نباید از دید ناظران پنهان بماند.
