تیرنگ:پوریا دهقان
اخیرا گرد و غبار ناشی از صحرای قره قوم ترکمنستان و هشدارهایی که داده می‌شود و احتمال درگیری سالمندان و بیماران زمینه‌ای با بیماری‌های تنفسی و سرطان ریه و عواملی از این دست ساکنان مازندران زیبا و سرسبز را نگران کرده است که مبادا این استان دوباره با مشکلات آلودگی هوا و ریز گردها مواجه شود. مازوت سوزی، آلودگی اتومبیل‌ها و خودروها، آلودگی ناشی از گازهای خانگی، توسعه صنایع و… از جمله عوامل گسترش آلودگی هوا و گسترش ریزگردها است.
کاویان، مدیرکل محیط زیست مازندران در این باره در گفت‌وگو با تیرنگ درباره معضل ریزگردهای میانکاله و منشا آنها اظهار کرد: اعتقاد داریم که باید مرجع معتبر اطلاع‌رسانی به مردم باشیم، سال گذشته ۳ ایستگاه پایش کیفی هوا با هدف پایش شرایط اضطرار آلودگی هوا در شهرهای آمل، نکا و چالوس مستقر کردیم. قانون هوای پاک کارگروه ماده ۱۴ که به اضطرار آلودگی هوا مربوط است اداره‌کل هواشناسی را به پیش‌بینی وقوع ریزگردها مکلف کرده، اگرچه این اتفاق نیفتاد اما سنجش ما نشان از حضور ریزگردها در منطقه داشت.
وی ادامه داد: بدون فوت وقت درباره وقوع ریزگرد با اداره هواشناسی و دانشگاه علوم پزشکی مکاتباتی انجام شد و مشخص شد خاستگاه ریزگردها صحرای قره‌قوم ترکمنستان بوده و با عبور از گیلان به آرامی وارد مازندران شد.
دکتر محمد رحمانی عضو هیات علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه مازندران، رییس مرکز پژوهشی حوضه اقلیمی خزر و متخصص حوزه سنجش از دور در علوم محیطی به راهکارهای مبارزه با ریزگردها پرداخته است.
وی در گفت‌وگویی می گوید: آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین مسائل روز آب و هواشناسی ایران و جهان می‌باشد و زمانی که عامل اصلی این آلودگی، ریزگرد باشد، تاثیرات بسیار زیان‌باری بر روی آب و هوا، سلامت انسان و محیط زیست دارد. ریزگرد پدیده‌ای است که از ترکیب ذرات ریز و گردوغبار حاصل از شن‌های روان و بیابان‌زایی و آلاینده‌های شهری به وجود می‌آید. این پدیده از بزرگترین مشکلات جدی زیست محیطی در نواحی مختلف جهان می‌باشد. این در حالی است که بیشترین گردوغبار موجود در جو با منشا ذرات ریزدانه اتفاق می‌افتد و این ذرات در مناطق خشک و نیمه خشک جهان از فراوانی بالاتری برخوردار می‌باشد. طوفان‌های گردوغبار، یکی از مهم‌ترین آلاینده‌هاست که آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوبی بر زندگی موجودات و به‌ویژه انسان‌ها بر جای می‌گذارد و تبعات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی را به دنبال دارد.
دکتر رحمانی تاکید می کند: کیفیت هوا برای سلامتی انسان‌ها و جانوران اهمیت بالایی دارد و کاهش کیفیت هوا موجب ایجاد مشکل و خطراتی به خصوص برای افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی مانندآسم می‌شود؛ گردوغبار یکی از علل کاهش کیفیت هوا به شمار می‌رود و به منظور پیشگیری از اثرات و مخاطرات این پدیده، داشتن شناختی بهتر از آن و راهکارهای کنترلی و پیشگیرانه از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به تغییرات اقلیمی و خشک‌شدن بسیاری از منابع آبی در سراسر جهان، شاهد درگیری کشورها با چالش گردوغبار هستیم و ورود گردوغبار از کشورهای همسایه به ایران نیز چالش‌هایی جدی به همراه داشته است؛ از همین رو در اجلاس بین‌المللی مقابله با طوفان‌های ماسه و گردوغبار، مسایلی مطرح شد که حایز اهمیت است.
رییس مرکز پژوهشی حوضه اقلیمی خزر و متخصص حوزه سنجش از دور در علوم محیطی تاکید می کند: آلودگی هوا و بالاخص گردوغبار به دلیل خطرات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی فزاینده آن، به‌عنوان یک چالش جهانی در سال‌های اخیر، مطرح شده است. شدت و اثرات این خطرات به ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران که فاقد سیستم‌های هشدار، حفاظت و مدیریت کافی هستند، آشکارتر شده است. پدیده گردوغبار که کشور ما را به‌ویژه در مناطق غرب، شرق و جنوب غربی، شرقی و حتی شمال و مرکز ایران تحت تاثیر قرار داده است، یکی از عوامل اصلی بروز پدیده‌های اقلیمی و تغییرات آب و هوایی به ویژه خشکسالی می‌باشد. گردوغبارها به همراه آلاینده‌های دیگر، بیشترین تبعات خطرات زیست محیطی را به‌وجود می‌آورند که می‌توان به اثرات مخرب آنها از جمله، طوفان‌های گردوغبار، بروز آثار ناخوشایند بهداشتی بر سلامت انسان‌ها مثل مشکلات تنفسی و ریوی، مشکلات بینایی و بیماری‌های عفونی، اختلال در زندگی روزمره، کاهش تولیدات دامی و کشاورزی، پوشش گیاهی، تخریب خاک و مشکلات اقتصادی اشاره نمود. اکنون پدیده گردوغبار به یکی از معضلات زیست محیطی تبدیل شده که ریشه در دخالت غیر مسوولانه در طبیعت دارد. عوامل و منابع بسیاری در ایجاد گردوغبار و انتقال آن به استان‌های کشور وجود دارد که شناخت کافی از این عوامل، منشا شکل‌گیری و زمان وقوع آنها، نقش اساسی در کاهش خسارات ناشی از آن دارد.
وی می افزاید: راهکارهای مقابله با پدیده گردوغبار و كاهش خسارات را می توان در روش‌ها و سیستم‌های پیش‌بینی، هشدار و پایش پدیده غبار در داخل و خارج از مرزها، حفاظت خاك، تثبیت شن‌های روان، بیابان‌زدایی، تقویت پوشش گیاهی و ایجاد كمربند سبز، هماهنگ‌سازی و سازگاری طرح‌های عمرانی و توسعه منابع آب با شرایط زیست‌محیطی و اكوسیستم مناطق ، حفاظـت و احیای منابع آبی موثر در كنترل و كاهش گردوغبار به‌ویژه تالاب‌ها و دریاچه‌های واقـع در مناطق تحت نفوذ گـردوغبار، پاشیدن مالچ نفتی، کاشت ردیفی گیاهان و بوته‌ها، جلوگیری از کندن بوته‌ها ، نقش‌بندی مرتعی و زراعی و جلوگیری از چرای دام‌ها در مناطق مستعد بیابان‌زایی را نام برد.
این عضو هیات علمی دانشگاه مازندران تصریح می کند: استفاده از مالچ، سنتزی سازگار بـا طبیعت از طرق جدید مقابله با گردوغبار است که برای مبارزه با پدیده گردوغبار و حرکت شن‌های روان، ترکیبی سازگار با قابلیت ژل‌شوندگی تکرارپذیر از منابع سلولزی محلی طراحی و تولید شد که بـه عنوان یک جایگزین طبیعی و ارزان قیمت‌تر نسبت به مالچ‌های نفتی می‌تواند به شیوه‌ای بسیار آسان و سریع در فرآیندهای تثبیت به‌کار گرفته شود. یکی از موثرترین راه‌هـای جلوگیری از آلودگی و بهبود هوا، آگاه‌ساختن مردم به چگونگی ایجاد آلودگی به‌خصـوص راه‌های جلوگیری از آن است. می‌توان از گونه‌های گیاهی در کنترل فرسایش بادی و جلوگیری گردوغبار استفاده کرد. سیاه تاغ(با ریشه‌های عمیق در عمق خاک نفوذ می‌کند و دارای مقاومت زیادی به خشکی و کم‌آبی است)، گز(مقاومت در برابر تغییرات دما)، اشنان(تحمل خاک‌های شور و قلیایی را دارد)، اسفناج وحشی(مقاوم در مقابل خشکی و کم‌آبــی)، نسی (گیاه بوته‌ای پایه اغلب در خشکی)، قیچ(رشد خوبی در خاک‌های شور و قلیایی دارد)، قره‌داغ(مقاوم به خشکی)، ریش بز (فتوسنتز با ساقه)، اسکنبیل(جاذب رطوبت خوبی است)
مازندران استانی که به لطافت و پاکی هوا در کشور شناخته شده است این روزها به خاطر نادیده گرفتن برخی نکات زیست محیطی هوای این دیار حال و روز خوشی ندارد و سایه سنگین غبار و تیرگی بر سرش چنبره زده است و در سایه بی‌توجهی‌ها آلودگی هوا، مازندران را نشانه گرفت و میزان آلاینده‌های موجود در هوای این استان به شکل محسوسی افزایش می‌یابد
