فرار از انقراض در حیات وحش
فرار از انقراض در حیات وحش
گونه‌های گوزن در سراسر جهان به‌جز استرالیا و قطب جنوب یافت می‌شود اما به‌دلیل توسعه زندگی شهری و همچنین تأثیر تغییرات اقلیمی بر طبیعت طی چند دهه اخیر شاهد کاهش جمعیت تعدادی از گونه گوزن‌ها و حتی از بین رفتن جمعیت برخی از آن‌ها هستیم. یکی از گونه‌ها که در معرض انقراض قرار گرفته، گوزن زرد ایرانی است که بومی کشور ماست.

 

تیرنگ:
گونه‌های گوزن در سراسر جهان به‌جز استرالیا و قطب جنوب یافت می‌شود اما به‌دلیل توسعه زندگی شهری و همچنین تأثیر تغییرات اقلیمی بر طبیعت طی چند دهه اخیر شاهد کاهش جمعیت تعدادی از گونه گوزن‌ها و حتی از بین رفتن جمعیت برخی از آن‌ها هستیم. یکی از گونه‌ها که در معرض انقراض قرار گرفته، گوزن زرد ایرانی است که بومی کشور ماست.
گوزن زرد ایرانی جثه‌ای بزرگ‌تر از شوکا و کوچک‌تر از مرال (دو گوزن دیگر بومی ایران) دارد و خال‌های سفید روی پشت و پهلوهایش آن را کاملاً از این دو گونه گوزن متمایز می‌کند. تا مدت‌ها این‌طور به‌نظر می‌رسید که این گونه ارزشمند منقرض شده است اما دهه 40 بود که مشخص شد گوزن زرد در مناطقی از دز و کرخه خوزستان وجود دارد؛ در آن زمان بارقه امید در دل‌ها درخشید و کانون وقت شکار در سال 1342 زنده‌گیری و انتقال تعدادی از این گوزن‌ها را به مناطق جدید با هدف تکثیر در دستور کار قرار داد.
برنامه احیای گوزن زرد ایرانی از دهه 40 شروع شده است و بیشترین گوزن‌های زرد ایرانی در محوطه‌های محصور نسبتاً وسیعی در دشت‌ناز ساری، پناهگاه حیات وحش سمسکنده در مازندران، جزایر اشک و کبودان دریاچه ارومیه، دشت ارژن و منطقه حفاظت‌شده پریشان در استان فارس نگهداری می‌شوند. در برخی از باغ‌وحش‌های و مراکز تحقیقات زیستی ایران و کشورهای دیگر دنیا نیز نمونه‌هایی از این حیوان و گوزن‌های دورگه ایرانی و اروپایی وجود دارد.

مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: گوزن زرد با توجه به وضعیت حفاظتی‌اش که در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از حیات وحش قرار دارد، بسیار حائز اهمیت بوده در اولویت برنامه‌های مدیریتی سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.
غلامرضا ابدالی؛ مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در این باره اظهار کرد: گوزن زرد با توجه به وضعیت حفاظتی‌اش که در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از حیات وحش قرار دارد، بسیار حائز اهمیت بوده در اولویت برنامه‌های مدیریتی سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد. به همین منظور، 15 مرکز که 9 مرکز آن تحت مدیریت سازمان ، 5 مرکز از مراکز باغ وحشی و یک مرکز به صورت حفاظت مشارکتی در لرستان اداره می‌شود، تکثیر در اسارت این گونه ارزشمند را بر عهده دارند.

وی ادامه داد: با توجه به رویکرد مشارکتی سازمان حفاظت محیط زیست یا به عبارتی، تمایل این سازمان به جلب حمایت‌های مردمی در حفاظت، از همراهی بخش خصوصی و جوامع محلی در حفاظت از گوزن زرد استقبال می‌کنیم.

در همین رابطه حسن اکبری؛ معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در مورد لزوم مدیریت و حفاظت گوزن زرد ایرانی در اسارت، اتخاذ رویکرد بازگردانی آن به طبیعت و چگونگی انتخاب مراکز تکثیر در اسارت این گونه، گفت: در سال‌های گذشته، به منظور تعیین مناطق مناسب برای تکثیر گونه و یا معرفی آن به شرایط نیمه اسارت یا حتی طبیعی، از استان‌ها خواسته شد تا مناطقی را که تقریباً بکر و عاری از دام بوده و به شرایط زیستگاهی گستره تاریخی گوزن زرد نزدیک باشد، معرفی کنند.

«مهدی کیاحیرتی» رییس منطقه حفاظت شده البرز مرکزی – شمالی – نوشهر با اشاره به افزاش چشمگیر جمعیت گوزن زرد در این منطقه حفاظت شده از گردشگران و افراد طبیعت‌گرد خواست به منظور تفرج در این منطقه بدون هماهنگی مسوولان حفاظت محیط زیست وارد زیستگاه این گونه‌ ارزشمند جانوری نشوند.

گوزن زرد ایرانی طبق فهرست ارایه شده از طرف اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت که به فهرست سرخ معروف است، در رده «EN» و در معرض خطر قرار دارد. تا نیم قرن پیش تصور می‌شد که نسل گوزن زرد در دنیا برای همیشه منقرض شده است اما حدود ۵۰ سال پیش چهار راس گوزن زرد در دز و کرخه مشاهده و برای تکثیر بهتر در مناطق مختلف ایران پراکنده شدند
گوزن زرد ایرانی کمی بزرگ‌تر از گوزن زرد اروپایی است و دارای طول سر و تنه میان ۱۵۰ تا ۲۰۰ سانتی‌متر، دم ۱۶ تا ۲۰ سانتی‌متر و ارتفاع ۸۵ تا ۱۱۰ سانتی‌متر است؛ این پستاندار وزنی برابر با ۵۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم دارد.

شهرستان نوشهر با داشتن حدود ۲۲۰ هزار هکتار منطقه حفاظت شده البرز مرکزی و برخورداری از گونه‌های حیات وحش نظیر مرال، شوکا، کل، بز، خرس قهوه ای، پلنگ، قرقاول، کبک دریایی و معمولی در غرب مازندران واقع است.