تیرنگ، سرویس محیط زیست:
فصل گاوبانگی از نیمه دوم شهریورماه تا آخر مهرماه ادامه دارد و از آن به فصل عاشقی گوزن‌ها و مرال‌ها که در لیست انقراض محیط زیست قرار دارند، یاد می‌شود.
همزمان با شروع این فصل چادرهای گاوبانگی توسط محیط زیست مازندران برپا می‌شود.
مرال یا گوزن قرمزگونه نماد جانوری استان مازندران و به بزرگترین پستاندار علفخوار از گونه‌های با شکوه جنگل‌های پهن برگ هیرکانی شمال است.
گوزن‌های نر برای تعیین قلمرو به جنگ با دیگر نرها می‌روند و با ایجاد صدایی شبیه صدای گاو اهلی، گوزن‌های ماده را در محدوده قلمرو خود جمع می‌کنند. در فصل گاوبانگی اگر گوزن نر صدای گوزن نر دیگری را در محدوده قلمرو خود بشنود با سرعت به سمت صدا حرکت می‌کند تا گوزن مهاجم را از قلمرو خود خارج کند.
آنطور که کارشناسان می گویند فصل گاوبانگی یکی از مراحل مهم و حیاتی در زندگی گوزن قرمز خزری به شمار می رود و بقا و تولید مثل این گوزن‌ها به دوره گاوبانگی وابسته است. مرال های نر با فرارسیدن دوره گاوبانگی به دنبال جفت می‌روند و با برآوردن صداهایی بسیار بلند ماده‌ها و نرهای رقیب را فرا می‌خوانند. در حالت عادی مرال‌ها در دل جنگل‌های درهم تنیده هیرکانی زندگی می‌کنند و به دلیل هوشیاری بالا، شکار آنها بسیار سخت و دشوار است. اما مرال‌های نر در فصل گاوبانگی در یک حالت مستی و گیجی به سر می‌برند و به همین دلیل هوشیاری لازم برای فرار از دست شکاچیان را ندارند.
خوشبختانه در سالهای اخیر با فرارسیدن فصل گاوبانگی اقدامات خوبی در جهت محافظت از این گونه در حال انقراض صورت گرفته است و به گفته مسئولان محیط زیست مازندران، با فرارسیدن فصل گاوبانگی مرال‌ها، گروه‌هایی ویژه برای محافظت از این گونه گوزن در مناطق زیستگاهی مرال‌ها در جنگل های هیرکانی مستقر می‌شوند و با هرگونه اقدام مشکوک و شکار غیرقانونی به شدت برخورد می‌کنند.
علی ابراهیمی فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست مازندران اظهار کرد: فصل گاوبانگی را پیشرو داریم و باتوجه به اهمیت این دوره برای مرال‌ها چادرهای گاوبانگی در طبیعت استان برپا شده است.
وی افزود: چادرهای گاوبانگی در مناطق و زیستگاه‌های مرال در مناطق البرز مرکزی شهرستان‌های نور، نوشهر، چالوس و تنکابن، البرز شرقی شهرستان‌های گلوگاه، هزارجریب نکا و کیاسر و همچنین شهرستان‌های ساری و سوادکوه برپا است.
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست مازندران بیان کرد: همه ساله فصل گاوبانگی از نیمه شهریور تا نیمه مهرماه خواهد بود.
ابراهیمی با تاکید بر اینکه طبیعت‌گردان طی این ایام از حضور در طبیعت و زیستگاه‌های مرال پرهیز کنند، خاطرنشان کرد: حیات و بقای گونه مرال به این دوره بستگی دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
✓ کارزار بومی برای حفاظت از گاوبانگی
محمدعلی یکتانیک، کارشناس محیط‌زیست با بیان اینکه چند سال پی در پی در استان مازندران در ۳ محدوده کیاسر، سوادکوه و آمل کارزارهایی توسط بومی‌های استان تشکیل می‌شود که هدف‌شان حفاظت از گوزن‌های قرمز است، می‌گوید: «در این موسم خاص، یعنی از نیمه شهریور تا پایان مهرماه، گوزن‌های نر زندگی انفرادی و قلمروهایی تشکیل می‌دهند. آنها با ایجاد صداهای خیلی بلند که به‌عنوان گاوبانگ شناخته می‌شود، سعی می‌کنند قلمرو خود را تعیین و حفظ کنند. در این قلمروها نرها با یکدیگر مبارزه می‌کنند و در نهایت نر پیروز، می‌تواند مراحل تولیدمثل را آغاز کند.»
او ادامه می‌دهد: «این فصل، مقطع بسیار حساسی برای گوزن‌ها محسوب می‌شود. آنها باید بتوانند تولیدمثل‌کنند. اگر به هر دلیلی امنیت و آرامش گوزن‌ها در فصل گاوبانگی حفظ نشود، تولیدمثل گوزن‌ها انجام نمی‌شود و یک سال تکثیر این گونه باارزش به تأخیر می‌افتد.»
به‌گفته یکتانیک، گوزن‌های نر به واسطه صدایی که در این فصل ایجاد می‌کنند، موقعیتشان را اطلاع می‌دهند. این کارشناس محیط‌زیست با بیان اینکه فقط مسئله شکار غیرمجاز نیست و عوامل دیگری گوزن قرمز را تهدید می‌کنند، می‌گوید: «ورود گردشگران به منطقه، چرای دام و هرگونه ایجاد ناامنی در فصل گاوبانگی، بقای گوزن‌های قرمز را بیش از پیش تهدید می‌کند.»
✓امیدواری زیر سایه انقراض
یکتانیک آخرین وضعیت گوزن‌های ایران را اینطور شرح می‌دهد: «در کشور ۳گونه گوزن داریم؛ گوزن زرد، مرال (گوزن قرمز) و شوکا. گوزن زرد کمیاب‌ترین گونه گوزن در جهان است و متأسفانه در طبیعت ایران به کلی منقرض شده و تنها چند رأس به‌صورت اسارت نگهداری می‌شوند. در مورد جمعیت گوزن‌های قرمز هم اطلاعات دقیقی در دست نیست. اما با توجه به فعالیتی که در این زمینه دارم، تصور نمی‌کنم جمعیت گوزن‌های قرمز در کل جنگل‌های کشور به هزار رأس برسد. آمارها بسیار نگران‌کننده است. وقتی جنگل‌های کشور نسبت به ۴ دهه گذشته یک‌نهم شده‌اند، پس تکلیف جمعیت حیات وحش کشور نیز مشخص است»
