تیرنگ:
فقر موضوع اصلی داستان کار کودکان و زباله گردی است. سالهاست که موضوع کار کودکان محور اصلی نشستهای اجتماعی است و طرحها و پیشنهاداتی از سوی فعالان اجتماعی برای حل این معضل مطرح میگردد اما ریشه یابی موضوع مهمترین بخش ماجراست.
چه چیزی به کار کودک دامن می زند؟ این مهمترین سوالی است که باید پاسخ داده شود. عوامل متعددی برای این موضوع وجود دارد، در سطح کلان یکی از این عوامل، این است که قوانین حوزه کودک در کشور ما بسیار ضعیف است و خود این عزیزان هم شرایط مطالبه حق و حقوق خود را ندارند. عامل دیگری که باید مورد پژوهش و بررسی قرار گیرد «مهاجرت» است، داستان مهاجرت به دلیل فقر است، خانوادههایی که به دلایل مختلف از جمله نبود شغل، تعطیل شدن کارخانهها، خشکسالی و مسائلی از این قبیل «مازندران» را مقصد مهاجرت خود برگزیدهاند و این موضوع سبب بروز پدیده حاشیهنشینی شده است، البته ناگفته نماند که اکثر شهرهای کشور دچار این پدیده هستند تا جایی که در سراسر کشور بنابر آمارها، حدود ۱۸ میلیون حاشیهنشین وجود دارد.
این گروه مهاجر چون تخصص لازم را ندارند بنابراین دچار معضل بیکاری شده و خانوادههای آنها درگیر مشکلاتی مانند اعتیاد و طلاق میشوند، در چنین شرایطی کودکان مجبور میشوند در بسیاری از مواقع بار خانواده را به دوش بکشند. زمانی که پدر شاغل نیست و یا در مشاغل روزمزد فعال بوده و درآمد مشخصی ندارد با این وضعیت نابهسامان اقتصادی بچهها مجبور به کار هستند.
صمد تنها ده سال دارد، با لباسهای مندرس مشغول پاک کردن شیشههای اتومبیلها است.
او در گفتوگو با تیرنگ میگوید: از وقتی چشم باز کردم در خیابان بودهام.
صمد از اعتیاد پدر و مادرش به شیشه و هروئین میگوید و ادامه میدهد: خودش سیگار میکشد.
او با بیان اینکه کودکان زیادی چون او در خیابانها زندگی میکنند ادامه میدهد: دوست داشتم درس بخوانم اما شرایط فراهم نبود.
واحدی پژوهشگر حوزه کودکان کار و خیابان به تیرنگ، میگوید: براساس مطالعات انجام شده در این حوزه بخش قابل توجهی از کودکان خیابانی تحت تاثیر یکی از انواع آزارهای خیابانی از جمله خشونتهای کلامی و خشونتهای جسمی که بعضا ممکن است از سوی مردم اتفاق بیفتد را تجربه میکنند.
او ادامه میدهد: این کودکان در هوای بسیار گرم یا سرد و در شرایطی که افراد در خودروهای خود بخاری یا کولر روشن کردهاند، ساعتها سر چهارراهها مشغول به کار هستند و این موضوع بسیار مهم است. برخی از کودکان کار خیابانی نیز به دلیل حضور در خیابان تصادف کرده و صدمه میبینند.
وی با تاکید بر اینکه به طور کلی کودکان کار و خیابان بیشتر مورد خشونتهای کلامی قرار میگیرند، اظهار میکند: در جمعیت عادی کودکان نیز خشونت روانی در صدر خشونتها قرار دارد و بعد از آن خشونت جسمی و جنسی است.
این پژوهشگر حوزه کودکان کار و خیابان با اشاره به اینکه بخشی از کودکان خیابانی دارای خانوادههای آسیبدیده و پرمشکلی هستند، میگوید: یکی از مسائلی که باعث میشود این کودکان به سطح خیابان بیایند خشونتهای داخل خانه است که آنها برای اینکه خشونتهای خانه را کمتر تحمل کنند به خیابان میآیند اما متاسفانه در خیابان هم امنیتی وجود ندارد و خشونت را به شکل چندجانبه تجربه میکنند.
✓نبود آمارهای قابل استناد از تعداد کودکان کار در کشور
الهه خوشنویس، روانشناس و فعال حقوق کودک نیز با اشاره به نبود آمارهای قابل استناد از تعداد کودکان کار در کشور و با بیان اینکه گرچه با وجود سازمانهای متعدد متولیِ موضوع کودکانِ کار، هیچ آمار رسمی قابل استنادی از تعداد کودکان کار اعلام نمیشود، گفت: اینکه در دوران پاندمی کرونا و تورم، بحران اقتصادی و مشکلات معیشتی ناشی از آن، تعداد کودکان کار به طور قابل توجهی افزایش یافته و در واقع کودکان به عنوان یکی از ضعیفترین حلقههای اجتماعی از قربانیان اصلی این وضعیت بودهاند، موضوعی غیرقابل انکار است، چراکه وقتی خانواده دچار بیکاری، فقر و استیصال شود به ناچار برای بقاء خود، فرزندش را وارد بازار کار میکند.
وی با اشاره به اینکه باید به کودکان کار مانند همه کودکان دیگر نگاه کنیم و متوجه تاثیر رفتارمان بر آینده آنها باشیم، درخصوص نحوه صحیح برخورد با کودکان کار و خیابان اظهار کرد: مردم باید آگاه باشند که این کودکان به ترحم نیاز ندارند؛ در مواجهه با این کودکان در خیابان، پشت چراغ قرمز و… یا زمانی که برای فروش کالا، شستن شیشه اتومبیل و… مراجعه میکنند آنها را نادیده نگیریم، البته این رفتار به این معنا نیست که آنها را سوال پیچ کنیم که چند سالته؟ خونهات کجاست؟ پدر و مادر داری؟ مدرسه میری؟ چرا توی این گرما یا سرما کار میکنی؟ چه کسی به کار مجبورت کرده است؟
این فعال حقوق کودک با اشاره به اینکه نباید به کودکان کار به عنوان افرادی اضافی و بزهکار نگاه شود، تاکید کرد: زمانی که کودکان کار و خیابانی برای ارائه خدماتشان سماجت میکنند نباید به آنها توهین و پرخاش شود.
خوشنویس در پاسخ به این پرسش که با چه روشهایی میتوان به کودکان کار و خیابانی کمک کرد؟، گفت: با افزایش جمعیت، با افزایش فقر و با گسترش جهانی شدن اقتصاد، استثمار، ظلم و تجاوز به کودکان افزایش یافته است، اما به طور کلی ابعاد مختلف فقر (فقر اقتصادی، فقر اجتماعی و فقر فرهنگی) عوامل اصلی تشدیدکننده آن هستند.
وی همچنین از مردم خواست تا نسبت به کار کودک حساس بوده و در زمینه پیشگیری، مقابله و تدوین قوانین حمایتی از مسئولان مطالبهگری کنند.
